Page 122 - การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
P. 122
2-112 การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
ไข่ของสัตว์ต่างๆ มีปริมาณไข่แดงไม่เท่ากัน สัตว์ที่ออกลูกเป็นไข่มักจะมีไข่แดงปริมาณมาก ทั้งนี้
เพราะไข่แ ดงจ ะถ ูกน ำ�ไปใช้ในก ารเจริญข องต ัวอ ่อนจ นก ระทั่งฟ ักอ อกจ ากไข่เป็นต ัวท ี่อ อกห ากินได้ต ามล �ำ พัง
ส่วนส ัตวท์ ีม่ กี ารเจริญข องต ัวอ ่อนเกิดข ึ้นภ ายในท ้องแ มม่ ักจ ะม ไีขแ่ ดงน ้อยเพราะอ าหารท ีใ่ชใ้นก ารเจริญแ ละ
พัฒนาของตัวอ่อนจะถูกส่งจากแม่โดยผ่านทางรก นักชีววิทยาเชื่อว่าปริมาณของไข่แดงและลักษณะของ
ไข่แดงภายในไข่นี้เองที่มีอิทธิพลสำ�คัญต่อรูปแบบการแบ่งตัวของไซโกตสัตว์แต่ละพวก นอกจากนี้วิธีการ
เจริญและพัฒนาของตัวอ่อนในสัตว์พวกต่างๆ ที่มีไข่แดงไม่เหมือนกันยังเป็นประโยชน์ในการศึกษา
วิวัฒนาการของส ัตว์พวกที่มีส ายพันธุ์ใกล้เคียงก ันอ ีกด้วย
ไข่ของสัตว์แต่ละชนิดสามารถถูกจำ�แนกเป็นพวกต่างๆ ตามลักษณะ และปริมาณของไข่แดง
ดังต่อไ ปนี้
1.1 ไข่ชนิดไอโซเลซิทัล (isolecithal) ไข่ชนิดนี้มีไข่แดงปริมาณน้อย ไข่แดงมีลักษณะละเอียด
กระจายอ ยู่ท ั่วไปในไซโทพ ลาซ ึม เช่น ไข่ข องห อยเม่น และดาว
1.2 ไข่ชนิดทีโลเลซิทัล (telolecithal) ไข่ชนิดนี้มีไข่แดงมากและไข่แดงจับเป็นก้อนอยู่ด้านใด
ด้านหนึ่งของไข่ ไข่ที่มีไข่แดงลักษณะดังกล่าวนี้ยังถูกแบ่งออกได้เป็น 2 แบบ คือ แบบที่หนึ่งไข่ที่มีไข่แดง
มากปานกลาง ได้แก่ ไข่ของสัตว์สะเทินนํ้าสะเทินบก เช่น กบ แบบที่สองไข่ที่มีไข่แดงมากจนกระทั่งดัน
ให้ส่วนของนิวเคลียสและไซโทพลาซึมรอบๆ นิวเคลียสไปอยู่ด้านบนของไข่ ได้แก่ ไข่ของสัตว์เลื้อยคลาน
และพวกนก เป็นต้น
1.3 ไขช่ นดิ อ ะเลซ ทิ ลั (alecithal) ไขช่ นิดน ีไ้ม่มไีขแ่ ดงเลยห รือม กี น็ ้อยม าก เช่น ไขข่ องค น และสัตว์
พวกไพรเมต
1.4 ไข่ชนิดเซนโทรเลซิทัล (centrolecithal) ไข่ชนิดนี้ไข่แดงกระจายอยู่บริเวณตรงกลางของไข่
รอบๆ นิวเคลียส ได้แก่ ไข่ข องส ัตว์ขาข้อช นิดต ่างๆ เช่น แมลง
2. กระบวนการทเี่ ก่ียวข้องก บั ก ารเจริญของสตั ว์ในร ะยะเอม็ บริโอ
การเจริญในระยะเอ็มบริโอของสัตว์เป็นกระบวนการซับซ้อนที่เกี่ยวข้องกับการแบ่งเซลล์แบบ
ไมโทซิสเพื่อเพิ่มจำ�นวนเซลล์ การเคลื่อนที่ของเซลล์ และการเปลี่ยนแปลงรูปร่างและขนาดของเซลล์เพื่อ
ทำ�หน้าที่เฉพาะ กระบวนการเหล่านี้เกิดขึ้นในเวลาที่แน่นอนและถูกควบคุมโดยพันธุกรรมของสัตว์นั้นๆ
การเจริญในระยะเอ็มบริโอเริ่มต ้นตั้งแต่ไข่ได้ร ับก ารผสมก ับอสุจิ เกิดเป็นไซโกตซึ่งเป็นระยะท ี่ม ีเซลล์เพียง
เซลล์เดียว ต่อมามีการแบ่งเซลล์ภายในไซโกตเกิดขึ้นทำ�ให้ได้เซลล์เล็กๆ จำ�นวนมาก แต่ขนาดภายนอก
ของไซโกตยังคงเท่าเดิม ต่อมาเซลล์เล็กๆ เหล่าน ี้จ ะมาเรียงต ัวกันเพื่อเจริญเปลี่ยนแปลงต ่อไปก ลายเป็นตัว
อ่อนห รือเอ็มบริโอท ีม่ อี วัยวะส ำ�หรับด ำ�รงช ีพค รบถ ้วน ระยะข องเอ็มบริโอส ิ้นส ุดล งเมื่อต ัวอ ่อนฟ ักอ อกจ ากไข่
หรือคลอดอ อกจากท้องแ ม่
การเจริญของเอ็มบริโอสัตว์ทุกชนิดเป็นกระบวนการที่เกิดขึ้นต่อเนื่องตั้งแต่ไซโกตจนเจริญเป็น
ตัวอ่อนที่มีอวัยวะครบบริบูรณ์ ในการศึกษาเปรียบเทียบขั้นตอนการเจริญของสัตว์แต่ละชนิด จำ�แนกการ
เจริญของเอ็มบริโอออกเป็น 4 ระยะ คือ คลีเวจ (cleavage) ระยะบล าส ตูลา (blastulation) ระยะแ กส ต รูลา
(gastrulation) และก ารเกิดร ูปร่างของเอ็มบริโอ ภาพท ี่ 2.38 แสดงก ารเจริญของเอ็มบริโอสัตว์
