Page 75 - พื้นฐานสังคมเเละวัฒนธรรมเขมร
P. 75
ประเพณีและพิธกี รรม 9-65
พิธีลอยประทีปมีเร่ืองราวเกี่ยวข้องกับพุทธศาสนา แต่ในขณะเดียวกันก็มีความเก่ียวข้อง
กบั ศาสนาพราหมณ์ซ่งึ มพี ิธบี ูชาไฟดว้ ยการจุดเทยี นชวาลาเพื่อบูชาอตเิ ทพ ตามคัมภรี ์ทาฐาวงศก์ ล่าวว่า
พระเข้ียวแก้วท้ัง 4 ของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าอยู่ท่ีฐานไตรตรึงส์ พิภพนาค เมืองคันถธาระ และทันต-
ปุระกลิงครัฐ ส่วนคัมภีร์ภาณวารกล่าวว่า รอยพระพุทธบาทอยู่ 5 แห่ง คือ ภูเขาสุวรรณมาลิก ภูเขา
สุวรรณ ภูเขาสุมนกูฏ โยนกบุรี และแม่น้านัมทา ดังนั้นบรรพบุรุษเขมรจึงทาบุญลอยประทีป อธิษฐาน
ปล่อยลงแม่คงคาเพื่อให้ไปยังแม่น้านัมทา และพิภพนาคน้ัน เพื่อสักการบูชารอยพระพุทธบาทและ
พระเขี้ยวแกว้
มีตานานที่เก่ียวข้องกับพิธีลอยประทีปดังเรื่องราวท่วี ่า โบราณกาลมีกาขาวคู่หนึ่งทารังอยู่
บนต้นไม้ซึ่งข้ึนอยู่ริมน้า ออกไข่ 5 ฟอง ตามวิสัยสัตว์วันหนึ่งเกิดลมพายุพัดเอารังนกพร้อมไข่ตกน้า
ซ่ึงกาลังไหลเช่ียว เวลาเย็นกาขาวท้ังตัวผู้ตัวเมียบินกลับมาจากหาอาหาร เห็นรังและไข่ทั้งหมดหายไป
กาขาวทั้งคู่เศร้าโศกเสียใจ เฝ้าคร่าครวญทุกข์ระทมจนกระท่ังตาย และไปเกิดเป็นพระอินทราธิราช ณ
สวรรค์ชั้นดาวดึงส์ ไข่กาขาวทง้ั 5 ฟองถูกกระแสนา้ พัดพาไปตกอยู่ในมือของไก่ พญานาค เต่า วัว และ
เสอื แต่ละตวั ได้ไขต่ วั ละฟองไปดแู ล ณ ท่อี ยขู่ องตน ไข่น้นั เกดิ เปน็ ลกู มนุษย์ทง้ั 5 ฟอง สตั วท์ ่เี ลยี้ งดูเหน็
ว่าแปลกประหลาดเช่นนั้นก็ดีใจมาก เอาใจใส่เลี้ยงดูเป็นอย่างดี เม่ือทั้ง 5 คนเจริญเติบโตขึ้น แต่ละคน
ต่างคดิ วา่ ตนเป็นมนษุ ย์ แตเ่ หตุใดจึงมีพ่อแมเ่ ปน็ สตั ว์เดรจั ฉานเชน่ นี้ จึงหาอบุ ายลาพ่อแม่ของตนออกไป
เสาะแสวงหาเรียนศลิ ปศาสตร์ สะสมกุศลสรา้ งพุทธภมู ิ สัตว์ท่ีได้เลีย้ งดูมาตา่ งส่ังเสียเหมือนกนั วา่ ถ้าลกู
ออกไปกอ่ สร้างพุทธภูมิสาเร็จเม่ือใด ขอฝากชอ่ื ของตนให้อย่ตู ิดกบั ชอื่ ของลูกด้วย เพราะเหตนุ ีเ้ องในสมัย
ภัทรกปั จงึ มีพระพทุ ธเจ้า 5 พระองค์ ทรงพระนามว่า “กกสุ ันโธ (ไก)่ , โกนาคมโน (นาค), กสั สโป (เต่า),
โคตโม (โค), สริ ิอารยเมตเตยโย (เสือ)” ซึง่ ไดต้ รสั รู้ตามลาดบั พี่นอ้ งและบารมี โดยเอานามของสตั ว์ทัง้ 5
ซ่งึ ไดเ้ ลีย้ งดูมาประกอบเขา้ กบั พระนามของพระองคต์ ามคาขอ
มาณพท้ัง 5 คน ได้มาพบกันจึงขอเป็นพ่ีน้องและอยู่ร่วมกันตลอดไป วันหน่ึงมาณพทั้ง 5
คนกาลงั ถกเถยี งกนั เร่อื งบดิ ามารดาเดิมของตน พระอนิ ทรพ์ ร้อมท้ังพระอัครมเหสซี ึ่งเป็นบิดามารดาเดิม
นิมิตกายเป็นกาขาวตัวผู้ตัวเมียบินมาเกาะบนก่งิ ไม้ใกล้ๆ บอกให้มาณพท้ัง 5 คนเชื่อว่าเป็นบิดามารดา
มาแตเ่ ดมิ มาณพทง้ั 5 จะขอไปอยูร่ ับใช้ แต่กาขาวทัง้ คู่ไม่ยอมใหไ้ ป และสัง่ วา่ “ถา้ ลูกทุกคนคิดถึงอาลัย
อาวรณ์มาก และอยากถวายของบูชาเราทั้งสอง ลูกจงเขียนเป็นรูปตีนกาบนวัตถุทตี่ ้องการถวายน้ันแล้ว
อทุ ศิ ใหเ้ รา เทา่ นี้จะสง่ ถึงเราแนน่ อน” ว่าแตเ่ พียงเท่านน้ั กอ็ ันตรธานหายไป มาณพทง้ั 5 คนจดจาคาแล้ว
ก็พากันไปบวชเป็นดาบสจาเริญภาวนาในป่า ต่อมาได้พากันทาบุญราลกึ ถึงพระคุณของบดิ ามารดาตาม
คาสง่ั แล้วปลอ่ ยลอยตามกระแสนา้ ไปเพ่อื ถวายกาขาว จนกลายเปน็ ประเพณีถงึ ทกุ วนั นี้
