Page 117 - การส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค
P. 117
การเสริมพลังในก ารส ่งเสริมสุขภาพแ ละการป้องกันโรค 5-5
เรอื่ งท ี่ 5.1.1
ความห มายแ ละค วามส ำคัญข องการเสรมิ พ ลัง
ในก ารส่งเสริมสขุ ภ าพแ ละการปอ้ งกนั โรค
ปัจจุบัน คำว่า การเสริมพลัง (Empowerment) เป็นคำที่ได้รับความนิยมและใช้กันอย่างแพร่หลาย
ทั้งในก ารส ่งเสริมสุขภาพ การพ ัฒนาการเมืองการปกครอง การจัดการทรัพยากรมนุษย์ ฯลฯ ซึ่งก ารนำไปใช้ในแ ต่ละ
บริบทอาจม ีค วามหมายท ี่แ ตกต่างกัน ตลอดจ นมีก ารนำแนวคิดไปป ฏิบัติที่ห ลากหลาย ดังน ั้นในเรื่องนี้จึงขอก ล่าวถ ึง
ความหมาย และความส ำคัญของการเสริมพลังในการส ่งเสริมสุขภาพแ ละป้องกันโรค
1. ความหมายของการเสริมพลัง
คำว่า การเสริมพลัง หรือการสร้างพลัง (Empowerment) เป็นคำที่นำมาใช้และได้รับความนิยมอย่าง
แพร่หลายในวงการต่างๆ โดยเฉพาะในการส่งเสริมสุขภาพและคุณภาพชีวิตของประชาชน เป็นคำสำคัญในตัวชี้วัด
ของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ ที่เน้นการเสริมพลังผู้ป่วยและญาติ และการเสริมพลังชุมชน อย่างไรก็ตามบุคคล
จำนวนมากย ังข าดค วามเข้าใจ หรือเข้าใจในความห มายข องการเสริมพ ลังท ี่ไม่ต รงกัน
เมื่อก ล่าวถึงพลังอ ำนาจ คนส่วนใหญ่จ ะมองถ ึงการค วบคุม การไปม ีอ ำนาจเหนือค นอ ื่น นั่นคือ เมื่อฝ ่ายห นึ่ง
มีอำนาจ อีกฝ่ายหนึ่งจะถูกริดรอนอำนาจ แต่สำหรับมุมมองของการเสริมพลัง จะมองว่า เป็นพลังอำนาจที่เกิดจาก
ความร่วมม ือ การแบ่งปัน และก ารร วมตัวก ัน ทำให้เกิดความเข้มแข็ง ดังน ั้นการเสริมพลังจึงเป็นการเพิ่มอ ำนาจให้ก ับ
ผู้อ ื่นแทนการไปลดอำนาจ ซึ่งม ีผ ู้ให้คำนิยามคำว่า การเสริมพ ลังไว้จำนวนม าก ดังนี้
เรพพ าพ อร์ต (Rappaport, 1984) ให้ความห มายข องการเสริมพ ลังว่า เป็นกระบ วนการท ี่บุคคล องค์กร และ
ชุมชนเพิ่มความสามารถในก ารค วบคุมชีวิตข องต น
มิงค์เลอร์ (Minkler, 1990) ให้นิยาม การเสริมพ ลังว่า เป็นกระบ วนการท ี่บุคคลและช ุมชนส ามารถที่จ ะใช้
อำนาจและก ารกระท ำอ ย่างมีป ระสิทธิผลในก ารเปลี่ยนแปลงชีวิตและส ิ่งแวดล้อมของตน
วอลเลอร์สตีน และเบอร์นสตีน (Wallerstein and Bernstein, 1988) อธิบายว่า การเสริมพลังเป็น
กระบวนการกระทำทางสังคม (Social Action Process) ที่ส่งเสริมให้บุคคล องค์กร และชุมชนสามารถควบคุม
ตนเอง (Autonomy) หรือม ีค วามสามารถในก ารเลือกแ ละก ำหนดอ นาคตของต น ชุมชน และส ังคมได้
กิบส ัน (Gibson, 1991) ได้ก ล่าวส รุป การเสริมพ ลังว ่า เป็นกร ะบ วนก ารท างส ังคมท ี่ม ีก ารย อมรับ การส ่งเสริม
และเสริมสร้างความสามารถข องบ ุคคล ในการต อบสนองค วามต้องการข องต นเอง และแก้ป ัญหาด้วยตนเอง รวมถึง
ความส ามารถในการร ะดมทรัพยากรท ี่จ ำเป็น เพื่อน ำไปส ู่การมีความร ู้สึกเชื่อม ั่นในต นเองในก ารค วบคุมห รือก ำหนด
ชีวิตข องตนเองได้
นิตยา เพ็ญศิรินภา (2543) กล่าวว่า การเสริมพลังเป็นกระบวนการพัฒนาศักยภาพของบุคคล กลุ่ม และ
ชุมชน ให้สามารถจัดการแก้ไขปัญหาของตน โดยการร่วมมือกันทำกิจกรรมและควบคุมสิ่งต่างๆ เพื่อเปลี่ยนแปลง
ชีวิตและส ิ่งแ วดล้อมท ี่ต นอาศัยอยู่
บัม (Baum, 2002: 325) ได้สรุปนิยามของการเสริมพลังว่า หมายถึง ความสามารถของประชาชนใน
การทำความเข้าใจและควบคุมปัจจัยด้านตนเอง สังคม เศรษฐกิจ และการเมือง เพื่อที่จะเปลี่ยนแปลงสถานการณ์
ของชีวิตให้ด ีขึ้น
ลิขสทิ ธ์ขิ องมหาวิทยาลัยสโุ ขทัยธรรมาธิราช
