Page 6 - จุลยุทธการวงศ์
P. 6
(4)
พงศาวดารทแี่ ต่งเ ปน็ ภาษาบาลนี น้ั เ รยี กว่า มหายทุ ธการวงศ์เรอ่ื ง ๑ จลุ ยทุ ธการ
วงศ์เรือ่ ง ๑ แลทรงช ีแ้ จงว ่า ในห นงั สือน นั้ ม กั ช อบเอาศ ัพท์ไทยผ ูกเ ป็นบาลี เชน่
ชื่อจม่ืนทิพเสนา ปลัดกรมตำรวจ ผูกเป็นบาลีว่า จมีโน ทิพฺพเสโน นี้เป็นต้น
ครั้งนั้นข้าพเจ้าก็เป็นผู้ช่วยสืบหาด้วยคน ๑ ได้กราบทูลถามสมเด็จพระเจ้าบรม
วงศเ์ ธอ เจ้าฟ า้ ก รมพระยาบ ำราบปรปักษ์ ถงึ ห นงั สอื พ งศาวดารท แ่ี ตง่ เป็นภาษา
บาลี มีรับสั่งว่าได้เคยทอดพระเนตรเห็นที่สมเด็จกรมพระปรมานุชิตฯ แลรับส่ัง
จะทรงชว่ ยสบื ด ้วย ไดม้ ีรับสงั่ ใ หน้ มิ นต์พระมงคลเ ทพ (เทีย่ ง) วัดพระเชตุพน ซ่ึง
ได้เคยเป็นฐานานุกรมของสมเด็จกรมพระปรมานุชิตฯ มาดำรัสถาม พระมงคล
เทพถ วายพ ระพรวา่ เมอื่ ส มเด็จก รมพระปรม าน ชุ ติ ฯ ส้ินพระชนม์แลว้ พระบาท
สมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้เจ้าพนักงานไปรับหนังสือต่าง ๆ ของ
สมเดจ็ กรมพ ระป รมาน ุชติ ฯ บรรทุกช า้ งขนเข้าไปไ วใ้ นพ ระบรมมหาราชว งั ท ง้ั ส ิน้
เข้าใจว่าหนังสือน้ันเห็นจะอยู่ในหอพระมณเฑียรธรรม ข้าพเจ้าได้สืบหาใน
หอพระมณเฑียรธรรม แลเม่ือรวมหนังสือหอพระมณเฑียรธรรมเข้าในหอพระ
สมุดสำหรับพระนคร ก็ได้ให้ค้นอีกครั้ง ๑ ก็หาพบหนังสือพงศาวดารท่ีแต่งเป็น
ภาษาบาลีไม่ จึงปลงใจวา่ ห นังสอื นน้ั คงส ญู เ สียแล้ว ก็มไิ ด้สืบหาตอ่ มา
ครน้ั เ มอ่ื ป ีมะเส็ง พ.ศ. ๒๔๖๐ ไดท้ ราบความจากพ ระธรรมเจดีย์ (เขม้ )
ว่าที่วัดพระเชตุพนมีหนังสือพลัดติดตู้อยู่ตามกุฏิ ท่านรวบรวมไว้หลายคัมภีร
์
จึงไดข้ ออนญุ าตใหพ้ ระยาป รยิ ตั ธิ รรมธาดา (แพ ตาล ะลักษมณ)์ เปรียญ ไปตรวจด ู
เผอ่ื จะมีห นงั สือคัมภรี ใ์ ดแ ปลกกบั ทมี่ อี ยใู่ นห อพ ระสมุดฯ บ้าง พระย าป รยิ ัตฯิ ไป
พบหนังสือมหายุทธการวงศ์กับจุลยุทธการวงศ์รวมกันอยู่ห่อ ๑ แต่หนังสือมหา
ยทุ ธการวงศม์ ีเพียง ๔ ผูก หนังสือจ ุลยทุ ธการวงศม์ ีผ กู ๑ ไม่ครบคมั ภรี บ์ ริบูรณ์
ท้งั ๒ เรอื่ ง ถึงกระนน้ั กต็ อ้ งนับวา่ การสำคัญอันค วรจ ะย นิ ดี เพราะไดห้ นังสอื อ ัน
มีชื่อเสียงกลับคืนมาเป็นสมบัติของบ้านเมือง ไม่หายสูญเสียทีเดียวนั้นประการ
๑ จะได้ร วู้ า่ เ รอื่ งหนงั สอื ๒ คมั ภีรน์ นั้ เปน็ อ ยา่ งไรด ้วยอ กี ประการ ๑
เม่ือได้หนังสือมาพิจารณา ได้ความว่าหนังสือมหายุทธการวงศ์แล
จลุ ย ุทธการว งศ์นี้สมเดจ็ พ ระว ันร ตั นวัดพ ระเชตพุ น องค์ทเี่ ปน็ อ าจารย์ของส มเด็จ
กรมพระปรมานุชิตฯ เป็นผู้แต่งทั้ง ๒ คัมภีร์ คัมภีร์มหายุทธการวงศ์ ว่าด้วย
พงศาวดารมอญเ รื่องราชาธิราช เปน็ ห นงั สอื ๑๐ ผูกจบ มคี าถาขา้ งท ้ายบอกไว้
