Page 269 - พฤติกรรมมนุษย์และจริยธรรมทางเศรษฐกิจและธุรกิจ
P. 269
เศรษฐศาสตร์แ นวพุทธก ับจ ริยธรรมในทางเศรษฐกิจแ ละธ ุรกิจ 15-39
ระบบเศรษฐกิจข องช ุมชนศ รีษะอ โศกจ ึงแ บ่งอ อกเป็น 2 ระดับ คือ ระดบั ท หี่ นงึ่ เป็นก ิจกรรมก ารผ ลิตแ ละก าร
บริการที่ตอบสนองความต้องการภายในชุมชน ระดับที่สอง เป็นธุรกิจชุมชนที่มีการแลกเปลี่ยนกันระหว่างเครือข่าย
ตา่ งๆ ของช มุ ชนแ ละต ดิ ตอ่ แ ลกเปลีย่ นท างธ รุ กจิ ก บั ภ ายนอกด ว้ ย เนือ่ งจากภ ายห ลงั จ ากท ชี่ มุ ชนอ โศกห ลายแ หง่ ไดผ้ า่ น
ชีวิตทางว ัตถุแบบพออ ยู่พอก ิน คือส ามารถมีผลผลิตที่เหลือจากก ารบ ริโภคเองภายในชุมชนแล้ว ได้ริเริ่มธุรกิจชุมชน
เปิดร้านจำหน่ายผลผลิตหรือสินค้าอุปโภคบริโภคในราคายุติธรรมโดยไม่คิดกำไรเกินควร27 ซึ่งถือว่าเป็นจริยธรรม
ใหม่ของก ารทำธ ุรกิจ อีกท ั้งย ังเป็นกลอุบายสำคัญในการขจัดก ิเลสของช าวอ โศกให้หมดไปได้
ด้วยเหตุนี้ การปรับแนวทางการดำรงชีวิตเข้าหาแก่นแท้ของชีวิตในกระบวนการพัฒนาตนให้เป็นอริยชน
ตามหลักการทางพุทธธรรมของชาวอโศกดังกล่าว ทั้งแบบแผนการครอบครองทรัพย์สิน ปัจจัยการผลิต และการ
แบ่งปัน การผลิต แบบแผนการท ำงาน บริโภค ต่างเรียงร ้อยเข้าเป็นส ่วนที่สำคัญข องหลักจ ริยธรรมในก ารดำเนินช ีวิต
ของช าวอ โศก
กนกศ ักดิ์ แก้วเทพ (2551) จึงพ ิจารณาว ่า ระบบบ ุญนิยมข องของชุมชนอโศกที่ม ีรากฐานมาจ าก “บุญ” คือ
การให้ท ั้งในร ะดับข องป ัจเจกบุคคล ชุมชน และส ังคม นั้น สามารถพ ิจารณาได้ด ้วยเศรษฐศาสตร์แ ห่งก ารให้ (Econo-
mics of Giving)28 ซึ่งมีความหมายครอบคลุมถ ึงการแบ่งปันทรัพยากร การทำงานร่วมกัน ช่วยเหลือแรงงานและ
ช่วยเหลือทางความคิดแก่กันและกันภายในชุมชน นอกจากนี้ยังขยายเรื่องการให้และการแบ่งปันออกไปสู่สังคม
ภายนอกด ้วย ดังน ั้น สำหรับชุมชนชาวอโศก การฝึกฝนและข ัดเกลาตัวเองในด้านศีล นอกจากเพื่อขัดเกลาจ ิตใจข อง
ตนเองให้ห ลุดพ ันไปจากก ิเลสแล้ว ยังน ำไปสู่ “ทาน” หรือ “การให้” อีกด้วย
ในข ณะที่ สมบัติ จันทรวงศ์ (2531) เรียกช ุมชนอโศกว่า “ชุมชนพ ุทธยูโทเปีย” หรือ ชุมชนพ ุทธในอุดมคติ ที่
พยายามน ำเอาแ นวค วามค ิดท ี่ม ีอ ยู่แ ล้วในค ำส ั่งส อนข องพ ุทธศ าสนาม าร ังสรรค์เป็นช ุมชนต ามอ ุดมคติอ ย่างจ ริงจังใน
สังคมไทย เป็นค วามพ ยายามท จี่ ะพ ฒั นาค ำเทศน์ อบรมธ รรมท ไี่ ดก้ ระทำก นั อ ยใู่นห มูก่ ลุม่ ช าวอ โศกเอง ใหเ้ปน็ ร ปู ธ รรม
ขึ้น นับตั้งแต่ก ารถือศีล ปฏิบัติธ รรม มาจนถึงขั้นสร้างส ภาวะแ วดล้อมทั้งทางด ้านวัตถุแ ละจิตใจให้เป็นชุมชน
ส่วนน ายแ พทย์ประเวศ วะส ี (2538) พิจารณาว่า ความส ำคัญของส ูงสุดของชุมชนช าวอ โศกม ิได้อยู่ที่การกิน
มังสวิรัติ แตอ่ ยูท่ ีก่ ารส ร้างช ุมชนท ีม่ ศี ีลเป็นร ะบบช ีวิตใหม้ คี วามส ัมพันธก์ ับธ รรมชาติ ไมก่ ดขีข่ ูดรีด ไมท่ ำโดยห วังก ำไร
แต่แ บ่งป ันช ่วยเหลือกันเป็นบุญนิยม ทำให้ช ุมชนส งบร ่มเย็น
กลา่ วโดยส รปุ ชมุ ชนช าวอ โศกเปน็ “ชมุ ชนท วนก ระแส” และพ ึง่ ต นเอง เนือ่ งจากเปน็ ช มุ ชนท มี่ กี ารด ำเนนิ ช วี ติ ท ี่
ทวนก ระแสท นุ นยิ มและบรโิ ภคน ยิ ม เปน็ ช มุ ชนท างเลอื กก ารพ ฒั นา ทนี่ ำเอาพ ทุ ธธ รรมในร ปู แ บบข องเศรษฐศาสตรแ์ นว
พุทธม าป ระยกุ ตใ์ชใ้นก ารด ำเนินช ีวิตจ ริงผ า่ นก ารด ำเนินก จิ กรรมต า่ งๆ ไมว่ ่าจ ะเปน็ แบบแผนก ารค รอบค รองท รพั ยส์ นิ
ปัจจัยการผ ลิต และก ารแ บ่งปันที่ดำเนินไปต ามหลักส าธารณโภคี แบบแผนการผลิตและแ บบแผนการทำงานท ี่ดำเนิน
ไปต ามห ลักก ารพ ึ่งต นเอง ช่วยเหลือซ ึ่งก ันแ ละก ัน โดยไมเ่บียดเบียนธ รรมชาติ ในข ณะเดียวกัน แบบแผนก ารบ ริโภคก ็
ดำเนินไปต ามหลักค วามพอเพียงและความจำเป็นที่แท้จ ริงของช ีวิต ด้วยเหตุน ี้ กระบวนการด ำเนินช ีวิตของช าวอ โศก
จึงดำเนินไปอ ย่างป ระสานสอดคล้องกันในทุกๆ ด้าน เป็นการส ร้างช ุมชนที่ม ีศีลเป็นร ะบบช ีวิต ส่งผลเกิด “ทาน” หรือ
“การให้” ทั้งในร ะดับปัจเจกบุคคล ชุมชนและสังคม
27 การจำหน่ายสินค้าอุปโภคบริโภคในรูปแบบนี้ชาวอโศกเรียกว่า “กำไรอริยะ” ทั้งนี้เพราะหลักการที่สำคัญของ “กำไรอริยะ” การ
ขาดทุนค ือก ำไร ดังนั้นอ าจตีความได้ว ่า การทำธุรกิจแบบบุญนิยมก็คือการให้อีกรูปแบบหนึ่ง
28 แนวคิดเศรษฐศาสตร์แห่งการให้ (Economics of Giving) นี้ กนกศักดิ์ (2550) อธิบายว่าได้รับอิทธิพลทางความคิดมาจากงาน
ของ S-C Kolm ซึ่งชี้ให้เห็นว่าในระบบเศรษฐกิจทั่วไปนอกจากการแลกเปลี่ยน (exchange) แล้ว การให้ (giving) ก็นับว่าเป็นการทำธุรกรรม
ทางเศรษฐกิจที่สำคัญและน่าสนใจ อย่างไรก็ตาม เศรษฐศาสตร์กระแสหลักได้เน้นเฉพาะการแลกเปลี่ยน เพราะสามารถประเมินเป็นมูลค่าใน
เชิงปริมาณได้
ลิขสิทธข์ิ องมหาวิทยาลัยสโุ ขทยั ธรรมาธริ าช
