Page 261 - ความรู้ทั่วไปเกี่ียวกับบรรจุภัณฑ์
P. 261
การพัฒนาและการออกแบบบรรจุภัณฑ์ 10-39
3. การค วบคุมค ุณภาพข องว ัสดแุ ละบ รรจุภณั ฑ์
การค วบคุมค ุณภาพเป็นการต รวจส อบส มบัติข องว ัสดุแ ละบ รรจุภ ัณฑ์เพื่อให้ม ั่นใจว ่าม ีส มบัติต ามข ้อก ำหนด
ทั้งนี้จำเป็นต้องอาศัยวิธีการทดสอบมาตรฐาน ซึ่งผู้ผลิตสินค้าและผู้ผลิตบรรจุภัณฑ์ตกลงกันไว้ก่อนจะมีการสั่งซื้อ
บรรจุภัณฑ์ เพื่อให้ผลทดสอบส ามารถเปรียบเทียบได้ และใช้ควบคุมคุณภาพโดยแผนกควบคุมคุณภาพข องทั้ง 2 ฝ่าย
บริษัทผู้ผลิตสินค้าอุปโภคและบริโภครายใหญ่มักจะมีมาตรฐานทดสอบของตนเอง ซึ่งส่วนใหญ่ดัดแปลง
หรือนำมาจ ากมาตรฐานสากล เช่น ISO (International Organization for Standardization) ASTM (American
Society for Testing and Materials) และ BS (British Standards) เป็นต้น ในกรณีที่บริษัทผู้ผลิตสินค้า
ในประเทศไทยไม่มมี าตรฐานท ดสอบข องต นเอง ควรใช้ม าตรฐานส ากลห รือม าตรฐานท ี่จ ัดท ำโดยส ำนักงานม าตรฐาน
ผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (สมอ.)
เนื่องจากการผลิตบรรจุภัณฑ์ทุกชนิดในปริมาณมากและในเชิงการค้า สมบัติของวัสดุและบรรจุภัณฑ์อาจ
มีการคลาดเคลื่อนและมีข้อบกพร่องเกิดขึ้นไม่มากก็น้อย ดังนั้น ผู้ผลิตสินค้าและผู้ผลิตบรรจุภัณฑ์จึงจำเป็นต้องมี
การต กลงในเรื่องข องข ้อบ กพร่อง (defect) และเกณฑ์ในก ารย อมรับไวล้ ่วงห น้าก ่อนท ำการผ ลิตบ รรจุภ ัณฑใ์นป ริมาณ
มาก
ข้อบกพร่องส ามารถจำแนกเป็น 3 ระดับ ดังนี้
1) ระดับว ิกฤต (critical defect) หมายถ ึง ข้อบ กพร่องท ีจ่ ะก ่อค วามเสียห ายใหก้ ับผ ลิตภัณฑห์ รือก ารใชง้ าน
เช่น บรรจุภ ัณฑ์ไม่ส ามารถปกป้องค ุ้มครองส ินค้าได้ ผิดกฎหมายห รือขัดต ่อกฎร ะเบียบ ก่ออ ันตรายแก่ผ ู้ใช้
2) ระดับรุนแรง (major defect) หมายถ ึง ข้อบกพร่องท ี่ไม่ก่อค วามเสียห ายให้กับผลิตภัณฑ์ แต่ม ีผลให้
ประสิทธิภาพการผลิตล ดล ง เช่น บรรจุภ ัณฑ์เปิดได้บ้าง ไม่ได้บ้าง
3) ระดับเล็กน ้อย (minor defect) หมายถ ึง ข้อบ กพร่องท ี่ไม่ก ่อค วามเสียห ายให้ก ับผ ลิตภัณฑ์ และไม่ท ำให้
ประสทิ ธิภาพก ารผ ลิตล ดล ง แตม่ กั ม ลี ักษณะภ ายนอกท ีต่ า่ งไปจ ากข อ้ ก ำหนด ซึง่ อ าจท ำใหผ้ ูบ้ ริโภคไมย่ อมรบั เชน่ ขวด
บุบเล็กน้อย กล่องล ูกฟูกม ีขุยเล็กน ้อย ถุงพ ลาสติกมีร อยซ ีลย่นเล็กน้อย
การตรวจสอบคุณภาพของวัสดุและบรรจุภัณฑ์ จะต้องอาศัยการสุ่มตัวอย่าง (sampling) โดยทางหลัก
สถิติ และจ ะต้องม ีการกำหนดเกณฑ์คุณภาพที่ย อมรับได้ (acceptable quality level: AQL) ของแต่ละร ะดับของ
ข้อบกพร่อง AQL หมายถึง ปริมาณสูงสุดของข้อบกพร่องที่ยอมให้ได้มีได้ในแต่ละรุ่นของการผลิตบรรจุภัณฑ์นั้น
มีห น่วยเป็นร ้อยละห รือเปอร์เซ็นต์ ข้อบ กพร่องในแต่ละร ะดับจะมี AQL ต่างก ัน กล่าวค ือ ข้อบกพร่องระดับวิกฤตจะ
มีค่า AQL น้อยก ว่าข ้อบ กพร่องระดับร ุนแรง และข ้อบกพร่องระดับเล็กน้อยตามล ำดับ
ในการกำหนดว่าข้อบกพร่องอ ะไรอ ยู่ในระดับใด ขึ้นกับหลายอ งค์ประกอบ เช่น
- ตำแหน่งการตลาดของสินค้า (product positioning) สินค้าที่อยู่ในระดับสูงหรือที่ขายในราคาสูง
ข้อบ กพร่องจะเข้มง วดกว่าสินค้าที่ข ายในระดับต่ำลงม า
- ประเภทของผลิตภัณฑ์ ผลิตภัณฑ์อาหารและยา จะกำหนดข้อบกพร่องด้านความปลอดภัย และ
คุ้มครองสินค้าเข้มงวดก ว่าผลิตภัณฑ์ป ระเภทอื่น
- ราคาข องบ รรจภุ ณั ฑท์ ต่ี กลงซ อื้ ข าย การค วบคมุ ค ณุ ภาพท เี่ ขม้ ง วดเปน็ พ เิ ศษ โดยม เี กณฑก์ ารย อมรบั
ข้อบกพร่องที่ต่ำมาก ๆ ย่อมทำให้ต้นทุนการผลิตบรรจุภัณฑ์สูงตามไปด้วย ราคาของบรรจุภัณฑ์ที่ซื้อก็จะสูงกว่า
บรรจุภ ัณฑ์ป ระเภทเดียวกันท ี่ยอมให้เกณฑ์ก ารยอมรับของข้อบกพร่องเดียวกันสูงขึ้น
การต รวจส อบค ณุ ภาพโครงสรา้ งบ รรจภุ ณั ฑน์ ิยมแ ผนการส ุ่มต ัวอยา่ งแ บบเชงิ เดี่ยว (single sampling plan)
ดังต ัวอย่างในต ารางท ี่ 10.7 ตัวอย่างข องข ้อบ กพร่องใน 3 ระดับ และเกณฑใ์นก ารย อมรับข องบ รรจภุ ัณฑส์ ำหรับส ินค้า
ประเภทอาหารและส ินค้าอ ุปโภคจะกล่าวกันต่อไปในตอนที่ 10.4
ลขิ สิทธิ์ของมหาวิทยาลัยสุโขทยั ธรรมาธิราช
