Page 101 - การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
P. 101
กระบวนการดำ�รงชีวิต 2-91
เรอ่ื งท ่ี 2.3.2 รูปแ บบข องการสืบพันธ์ุ*
สิง่ ม ชี วี ติ ม กี ารส บื พนั ธแุ์ บบไมอ่ าศยั เพศซ ึง่ เปน็ การส บื พนั ธทุ์ ไี่ มม่ กี ารร วมก นั ข องเซลลส์ บื พนั ธเุ์ พศผ ู้
และเซลล์สืบพันธุ์เพศเมีย การสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศซึ่งเป็นการสืบพันธุ์ที่มีการรวมกันของเซลล์สืบพันธุ์
เพศผู้และเซลล์สืบพันธุ์เพศเมีย และการสืบพันธุ์แบบสลับซึ่งเกี่ยวข้องกับการสืบพันธุ์ทั้งแบบไม่อาศัยเพศ
และแ บบอาศัยเพศ
1. การส ืบพันธ์แุ บบไ ม่อาศยั เพศ
การส ืบพันธุแ์ บบไมอ่ าศัยเพศเกี่ยวข้องก ับก ารแ บ่งแ บบไมโทซ ิสเพียงอ ย่างเดียว ส่วนใหญเ่กิดข ึ้นใน
สิ่งมีชีวิตชั้นต ํ่า เช่น สิ่งมีช ีวิตในอาณาจักรมอ เนอรา สาหร่ายเซลล์เดียว โพรโทซัว สาหร่ายห ลายเซลล์ อาจ
เกิดในสัตว์ชั้นสูง และพืชชั้นสูงบ้างแต่น้อย การสืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศทำ�ให้เกิดถ่ายทอดลักษณะทาง
พันธุกรรมจ ากส ิ่งมีช ีวิตต ัวเดียวห รือต้นเดียวไปย ังล ูกหลายตัวหรือหลายต ้นได้ เนื่องจากก ารสืบพันธุ์แบบนี้
เกิดจากสิ่งมีชีวิตเพียงตัวเดียวหรือต้นเดียว ดังนั้น โอกาสที่จะเกิดการเปลี่ยนแปลงทางพันธุกรรมในลูก
จึงมีน้อย เป็นผลให้ลักษณะของสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิดที่ถ่ายทอดไปยังลูกหลานค่อนข้างจะคงที่ ซึ่งเป็นข้อดี
ของการสืบพันธุ์แบบนี้ในกรณีที่สภาพแวดล้อมไม่เปลี่ยนแปลง แต่ถ้าสภาพแวดล้อมเปลี่ยนแปลงไป และ
สิ่งม ีชีวิตม ีการส ืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศเพียงอ ย่างเดียว สิ่งม ีชีวิตเหล่านี้จ ะไม่สามารถปรับต ัวได้ เนื่องจาก
ความสามารถในการปรับตัวของสิ่งมีชีวิตมีขอบเขตจำ�กัด ทำ�ให้โอกาสที่จะมีชีวิตรอดอยู่ในสภาพแวดล้อม
ที่เปลี่ยนแปลงไปนั้นมีน้อย ซึ่งเป็นข ้อเสียเปรียบของการส ืบพันธุ์แบบไม่อ าศัยเพศ
วิธีก ารส ืบพันธุ์แ บบไม่อาศัยเพศม ีห ลายแบบ ได้แก่ การแบ่งตัว การแตกหน่อ การแยกจ ากก ันของ
เซลล์ในส ายห รือก ลุ่ม การสร ้างสปอร์ การสร้างเซลล์พิเศษ นอกจากน ี้ การสืบพันธุ์แ บบไม่อ าศัยเพศยังร วม
ถงึ ก ารส ร้างส ่วนใหมข่ ึน้ ม าท ดแทนส ว่ นเดิมท ขี่ าดห ลดุ ไปในส ิ่งม ชี ีวิตบ างช นดิ และก ารเกิดต ้นใหมจ่ ากเนื้อเยือ่
หรือส่วนต่างๆ ของพ ืช
1.1 การแบ่งตัว การสืบพันธุ์โดยการแบ่งตัวส่วนใหญ่เกิดในสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวโดยเซลล์มีการ
แ บ่งแ บบไมโทซ ิส การแ บ่งเซลล์อ าจแบ่งค รั้งเดียวจ ากห นึ่งเซลล์เป็นส องเซลล์ การแ บ่งเซลล์อ าจเกิดขึ้นตาม
ขวาง เช่นในก ารแบ่งเซลล์ของแ บคทีเรียและพ าราม ีเซียม หรืออาจ จะเกิดข ึ้นต ามย าว เช่น ในก ารแบ่งเซลล์
ของย ูกลีนา หรืออาจเกิดการแบ่งหลายๆ ครั้ง เช่น สาหร่ายส ีเขียวแกมน ํ้าเงินค รูโอค อกค ัสแ ละก ลีโอแ คปซ า
สาหร่ายสีเขียวคลอเรลลา อะมีบา พลาสโมเดียม และไดอ ะตอม
* รวบรวมแ ละเรยี บเรยี งจ าก ประจวบจ ติ ร ค�ำ จ ตั รุ สั (2547) “การสบื พนั ธข์ุ องสงิ่ มชี วี ติ ” ใน เอกสารการสอนชดุ วชิ าวทิ ยาศาสตร์ 4
หน่วยที่ 9 หน้า 101-171 พิมพ์ครั้งที่ 3 นนทบุรี สาขาวิชาศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
