Page 103 - การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
P. 103
กระบวนการด ำ�รงชีวิต 2-93
2. การสบื พนั ธ์แุ บบอ าศยั เพศ
การสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศเป็นกระบวนการที่เกี่ยวข้องกับการแบ่งเซลล์เพื่อสร้างเซลล์สืบพันธุ์
(gamete) และก ารปฏิสนธิ (fertilization) ซึ่งเป็นการรวมน ิวเคลียสข องเซลล์ส ืบพันธุ์เพศผ ู้หรืออ สุจิเข้ากับ
เซลล์ส ืบพันธุ์เพศเมียห รือไข่ ไข่ท ี่ถ ูกผ สมแ ล้วเรียก ไซโกต (zygote) ซึ่งเป็นเซลล์เดียว จากน ั้นไซโกต จะเกิด
การแ บ่งเพิ่มจ ำ�นวนเซลลเ์ป็นเอ็มบริโอ (embryo) เอ็มบริโอจ ะค ่อยๆ พัฒนาเป็นต ัวอ ่อนต ่อไป สิ่งม ชี ีวิตท ีเ่กิด
ใหม่จ ะได้ร ับส ารพ ันธุกรรมค รึ่งห นึ่งจ ากพ ่อแ ละอ ีกค รึ่งห นึ่งจ ากแ ม่ ดังน ั้น สิ่งม ีช ีวิตท ี่เกิดใหม่น ี้ถ ึงแ ม้จ ะเป็น
สิ่งม ชี ีวิตช นดิ เดมิ แ ตก่ จ็ ะม ลี กั ษณะท ีไ่ มเ่หมือนพ อ่ ห รือแ มท่ กุ ป ระการ การท ีล่ กู ร ับล ักษณะท ัง้ จ ากพ อ่ แ ละแ มน่ ี้
ถ้าลูกรับลักษณะที่ดีของพ่อและแม่มาจะเป็นผลดีเพราะลูกจะสามารถปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมที่
เปลี่ยนแปลงไปได้อ ย่างด ี แต่ถ ้าล ูกร ับล ักษณะท ี่ไม่ดีของพ ่อแม่มาก็จ ะไม่ส ามารถป รับตัวและมีช ีวิตรอดอ ยู่
ได้ ดังนั้นจึงเป็นข้อดีของการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศที่ลูกมีโอกาสที่จะได้รับลักษณะที่ดีจากพ่อและแม่ ซึ่ง
ถ้าสิ่งม ีชีวิตม ีก ารส ืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศอย่างเดียวแ ละต ัวแม่ม ีล ักษณะไม่ดี ลูกก ็จะได้รับล ักษณะน ั้นม า
ทั้งหมดในที่สุดก ็จ ะไม่สามารถมีชีวิตรอดอยู่ได้
การส ืบพันธุ์แบบอาศัยเพศเกิดขึ้นในสิ่งม ีช ีวิตแ ทบท ุกช นิด ยกเว้น สาหร่ายส ีเขียวแกมน ํ้าเงิน และ
เห็ดราในกลุ่มดิวเทอโรไมซิสซึ่งยังไม่พบการสืบพันธุ์แบบนี้ สิ่งมีชีวิตบางชนิดถึงแม้ว่าโดยปกติจะมีการ
สืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศ แต่บางระยะก็จะมีการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศด้วย การสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ
ที่เกิดขึ้นในสิ่งมีชีวิตต่างๆ เกี่ยวข้องกับ ชนิดของเซลล์สืบพันธุ์ การสร้างเซลล์สืบพันธุ์ การปฏิสนธิ และ
รูปแบบข องก ารส ืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ
2.1 ชนดิ ข องเซลลส์ บื พันธ์ุ
2.1.1 ไอโซแกมมีต (isogamete) หมายถึง เซลล์สืบพันธุ์ที่มีลักษณะ รูปร่าง ขนาด และ
พฤติกรรมเหมือนกัน และเคลื่อนที่ได้โดยแฟลเจลลัม การรวมกันของเซลล์สืบพันธุ์ที่เหมือนกันนี้เรียก
ไอโซแ กมม ี (isogamy)
2.1.2 เฮเทอโรแกมมีต (heterogamete) หมายถึง เซลล์สืบพันธุ์ที่ไม่เหมือนกัน การรวมกัน
ของเซลล์ส ืบพันธุ์ที่ไม่เหมือนกันน ี้เรียกเฮเทอโรแกมมี (heterogammy) เซลล์ส ืบพันธุ์ที่ไม่เหมือนก ันนี้ยัง
แบง่ อ อกเปน็ 2 ชนดิ คอื แอนไอโซแ กมม ตี (anisogamete) ซึง่ เปน็ เซลลส์ บื พนั ธทุ์ มี่ ขี นาดไมเ่ ทา่ ก นั เคลือ่ นที่
ไดโ้ดยแ ฟลเจลลัม และโอโอแ กมม ีต (oogamete) ซึ่งเซลลส์ ืบพันธุท์ ีม่ ขี นาดเล็กก ว่า มแี ฟลเจลลัม เคลื่อนที่
ได้ ส่วนเซลล์ท ี่มีขนาดใหญ่ไม่ม ีแ ฟลเจลลัมจ ึงเคลื่อนที่ไม่ได้
2.2 การส รา้ งเซลลส์ บื พนั ธุ์ การส ร้างเซลลส์ ืบพันธุท์ ีเ่กิดข ึ้นในส ิ่งม ชี ีวิตท ีเ่ป็นแ ฮพ ลอยด เ์กิดข ึ้นโดย
การแบ่งเซลล์แบบไมโทซิส พบในพวกสาหร่ายต่างๆ ส่วนการสร้างเซลล์สืบพันธุ์ที่เกิดขึ้นในสิ่งมีชีวิตที่เป็น
ดิพลอยด์เกิดข ึ้นโดยก ารแบ่งเซลล์แบบไมโอซ ิส พบในสาหร่ายบางช นิด สัตว์แ ละพืชชั้นสูง
2.2.1 การสร้างเซลล์สืบพันธ์ุในสัตว์ช้ันสูง การสร้างเซลล์สืบพันธุ์ที่เกิดขึ้นในสัตว์ชั้นสูงมี
2 กระบวนการ คือ กระบวนการสร้างเซลล์สืบพันธุ์เพศผ ู้หรืออ สุจิ (spermatogenesis) และกระบวนการ
สร้างเซลล์สืบพันธุ์เพศเมียหรือไข่ (oogenesis)
