Page 36 - ความรู้ทางสังคมศาสตร์และเทคโนโลยี สำหรับนักนิเทศศาสตร์
P. 36
9-26 ความรู้ทางสังคมศาสตรแ์ ละเทคโนโลยสี �ำ หรับนกั นิเทศศาสตร์
เร่ืองที่ 9.2.1
ความหมายและประเภทของสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ
สิง่ แวดลอ้ มและทรัพยากรธรรมชาติ มกั เปน็ คำ� ทีใ่ ชค้ กู่ ันบ่อยๆ แต่ในความเปน็ จริงแล้วท้ังสองคำ�
มีนัยยะที่แตกต่างกัน เร่ืองท่ี 9.2.1 น้ีจะอธิบายถึงความหมายของทั้งสองค�ำ ตลอดจนประเภทของทั้ง
ส่งิ แวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติด้วย
1. ความหมายและประเภทของสิ่งแวดล้อม
ค�ำนิยามของค�ำว่า “ส่ิงแวดล้อม” ที่นิยมใช้กันอย่างแพร่หลายคือ “สิ่งต่างๆ ที่อยู่รอบตัวเรา”
จากค�ำนิยามน้ีช้ีให้เห็นว่า บรรดาสรรพสิ่งทั้งหลายท่ีอยู่รอบๆ ตัวเราล้วนเป็นส่ิงแวดล้อม ไม่ว่าจะเป็น
สงิ่ มชี วี ติ สง่ิ ไมม่ ชี วี ติ สง่ิ ทเ่ี หน็ ไดด้ ว้ ยตา สงิ่ ทไ่ี มส่ ามารถเหน็ ไดด้ ว้ ยตา สง่ิ ทเ่ี กดิ ขน้ึ เองโดยธรรมชาติ และ
สิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้นล้วนเป็นส่ิงแวดล้อมทั้งสิ้น ตามพระราชบัญญัติส่งเสริมและรักษาคุณภาพส่ิงแวดล้อม
แหง่ ชาติ พ.ศ. 2535 ไดใ้ ห้ค�ำนยิ ามสง่ิ แวดลอ้ ม (Environment) วา่ “สิ่งตา่ งๆ ท่ีมลี กั ษณะทางกายภาพ
และชวี ภาพทีอ่ ยู่รอบตัวมนษุ ย์ ซ่งึ เกดิ ข้ึนโดยธรรมชาตแิ ละสง่ิ ทมี่ นุษยไ์ ดท้ ำ� ขึ้น”
จะเห็นได้ว่าค�ำนิยามข้างต้นเป็นการยึดถือเอามนุษย์เป็นแกนกลาง ดังน้ันสิ่งอ่ืนๆ โดยรอบตัว
มนษุ ย์ เชน่ ตน้ ไม้ สตั วป์ า่ แมน่ าํ้ ภเู ขา อากาศ ดนิ กจ็ ะเปน็ สง่ิ แวดลอ้ มของมนษุ ย์ แตถ่ า้ เปลยี่ นให้ ตน้ ไม้
เป็นแกนกลาง มนุษย์เราก็จะกลายเป็นส่ิงแวดล้อมหนึ่งของต้นไม้ หรือถ้าเปล่ียนให้ดินเป็นแกนกลางทั้ง
มนุษย์ ตน้ ไม้ และสิ่งอ่นื ๆ กจ็ ะเป็นสิ่งแวดลอ้ มของดินเชน่ กนั จะเห็นได้ว่าทุกส่งิ ทกุ อยา่ งที่อยู่รอบๆ ตัว
เราทกี่ ลา่ วในตอนตน้ นน้ั ลว้ นเปน็ สง่ิ แวดลอ้ มซง่ึ กนั และกนั มคี วามสมั พนั ธโ์ ยงใยซง่ึ กนั และกนั เมอื่ เกดิ อะไร
ขน้ึ กับสิ่งหน่ึงก็จะส่งผลไปยงั อีกสงิ่ หนึ่ง หรอื กระทบไปยังสิง่ อน่ื ๆ ไดเ้ สมอ
อย่างไรก็ตามค�ำนิยามดังกล่าว เป็นค�ำนิยามโดยให้ความหมายของสิ่งแวดล้อมในลักษณะท่ีเป็น
รปู ธรรมเทา่ นนั้ ซงึ่ เปน็ การมองในแงม่ มุ ทางดา้ นวทิ ยาศาสตรแ์ ตเ่ พยี งดา้ นเดยี ว หากมองในแงม่ มุ ทางดา้ น
สังคมด้วยแล้วความหมายของส่ิงแวดล้อมยังรวมถึงส่ิงท่ีเป็นนามธรรมด้วย เช่น ศาสนา ประเพณี
บรรทดั ฐานทางสงั คม วฒั นธรรม เป็นตน้
ในการจ�ำแนกประเภทของสิ่งแวดล้อมนั้นสามารถท�ำได้หลายวิธี แต่ในท่ีนี้ขอจ�ำแนกส่ิงแวดล้อม
ออกเปน็ 2 ประเภทดว้ ยกัน คอื ส่งิ แวดลอ้ มทเ่ี กดิ ขึ้นเองโดยธรรมชาติ และส่งิ แวดลอ้ มที่มนษุ ยส์ รา้ งข้นึ
1.1 ส่ิงแวดล้อมที่เกิดขึ้นเองโดยธรรมชาติ (Natural Environment) ไดแ้ ก่ สิ่งต่างๆ ท่เี กิดขึน้
เองตามธรรมชาติ แบ่งเปน็ 2 กล่มุ ไดแ้ ก่สงิ่ แวดล้อมทม่ี ชี ีวิต และส่งิ แวดล้อมท่ีไม่มชี วี ติ
1) ส่ิงแวดล้อมที่มีชีวิต (Biotic Environment) เป็นส่ิงแวดล้อมที่เกิดโดยธรรมชาติมี
ลกั ษณะของสงิ่ มชี วี ติ สามารถสบื พนั ธแ์ุ พรพ่ นั ธแ์ุ ละขยายพนั ธไ์ุ ด้ มลี กั ษณะและคณุ สมบตั เิ ฉพาะตวั ซงึ่ ขนึ้
กบั พันธกุ รรมเปน็ ตัวก�ำหนดให้แตกตา่ งหลากหลายกนั ไป ไดแ้ ก่ พชื สัตว์ ไวรัส มนุษย์ เปน็ ต้น
