Page 38 - ความรู้ทางสังคมศาสตร์และเทคโนโลยี สำหรับนักนิเทศศาสตร์
P. 38
9-28 ความรู้ทางสงั คมศาสตรแ์ ละเทคโนโลยสี �ำ หรับนักนเิ ทศศาสตร์
บรรยากาศ (Atmosphere) ทั้งน้ีในบรรยากาศประกอบไปด้วยอากาศซ่ึงเป็นสิ่งจ�ำเป็นส�ำหรับมี
ชีวิตนอกจากนั้นยังมีความชื้น อุณหภูมิ และการเคล่ือนไหวของมวลอากาศ รวมเรียกว่า “ภูมิอากาศ
(Climate)” ซง่ึ มคี วามสำ� คญั ตอ่ ลกั ษณะของดนิ พชื พนั ธแ์ุ ละสภาพอน่ื ๆ ของสง่ิ มชี วี ติ บนพน้ื ผวิ โลกดงั นนั้
บรรยากาศจึงเป็นทรัพยากรธรรมชาติท่ีมีผลต่อทรัพยากรธรรมชาติอื่นๆ บรรยากาศจะหมุนเวียน
เปลย่ี นแปลงตอ่ เนือ่ งกนั ไปอย่างไม่มที ส่ี ้ินสดุ จงึ จดั บรรยากาศอยูใ่ นทรัพยากรธรรมชาตทิ ่ใี ชไ้ ม่หมด
น้ําที่อยู่ในวัฏจักร (Water in Cycle) นํ้าที่อย่ใู นวฏั จกั รจะหมุนเวยี นเปล่ยี นไปจากสภาพหนึ่งไป
เป็นอกี สภาพหนงึ่ เรอื่ ยไปโดยไม่มสี ิ้นสดุ เช่น จากฝน หมิ ะ ลกู เหบ็ ตกลงสู่พ้ืนดินบางส่วนระเหยกลับไปสู่
บรรยากาศ บางส่วนไหลซึมลึกลงไปเป็นน้ําใต้ดินบางส่วนไหลไปตามพ้ืนผิวดินลงสู่แม่นํ้าล�ำคลองออกสู่
ทะเลมหาสมทุ ร และกลบั ระเหยกลายเปน็ ไอนา้ํ อยใู่ นบรรยากาศและจบั ตวั เปน็ กอ้ นเมฆตกลงมาเปน็ ฝนอกี
การหมนุ เวยี นของนา้ํ แบบนีจ้ งึ ไมม่ ที สี่ นิ้ สดุ มีอย่ตู ลอดไปไม่สูญหาย
2.2 ทรัพยากรธรรมชาติท่ีทดแทนได้หรือรักษาไว้ได้ (Replaceable and Maintainable
Natural Resources) เปน็ ทรพั ยากรธรรมชาตทิ เ่ี มอื่ ใชไ้ ปแลว้ สามารถเกดิ ขน้ึ ใหม่ หรอื หามาทดแทนไดใ้ น
เวลาสน้ั หรอื ระยะยาว โดยสว่ นใหญม่ นษุ ยใ์ ชท้ รพั ยากรประเภทนเี้ ปน็ ปจั จยั สำ� คญั ในการดำ� รงชวี ติ ตวั อยา่ ง
เชน่ นํา้ ที่อยู่ ณ ท่ีใดท่หี นงึ่ ดิน ปา่ ไม้ ทงุ่ หญ้า สัตวป์ า่ และทรพั ยากรมนุษย์
น้ําท่ีอยู่ ณ ที่ใดที่หนึ่ง (Water in Place) ไม่ได้หมายถึงนํ้าในวัฏจักร แต่หมายถึงนํ้าท่ีอยู่ในท่ี
เฉพาะแหง่ เชน่ น้าํ ในภาชนะ น้ําในหว้ ย หนอง คลอง บึงซงึ่ นํ้าเหล่าน้ี เมื่อใชไ้ ปเรื่อยๆ ปรมิ าณจะลดลง
แตจ่ ะมปี รมิ าณเพม่ิ ขนึ้ ไดเ้ มอื่ เกดิ ฝนตก ทง้ั นน้ี าํ้ ทอี่ ยู่ ณ ทใ่ี ดทห่ี นง่ึ เมอื่ ใชแ้ ลว้ กจ็ ะหมดไป แตส่ ามารถทจี่ ะ
หามาทดแทนใหม่ไดจ้ ากแหล่งอื่น
ดิน (Soil) หมายถงึ เนอื้ ดนิ ทเ่ี ปน็ ทอ่ี ยอู่ าศยั ของพชื เปน็ แหลง่ สะสมแรธ่ าตอุ าหารทจ่ี �ำเปน็ สำ� หรบั
พืช เพราะเหตทุ ี่อาหารเครือ่ งนุง่ หม่ ท่ีอยูอ่ าศยั ยารกั ษาโรคส่วนใหญ่มาจากพชื ซง่ึ เจริญเติบโตมาจากดิน
หรือได้จากสัตว์ซึ่งกินพืช ดังนั้นดินจึงเป็นส่ิงจ�ำเป็นส�ำหรับสิ่งมีชีวิต อย่างไรก็ตามดินเกิดทดแทนตาม
ธรรมชาติได้ช้ามาก กว่าจะได้เนื้อดินหนา 1 น้วิ ธรรมชาติต้องใช้เวลาสรา้ งหลายร้อยหลายพนั ปี อย่างไร
ก็ตามถึงดินจะเกิดได้ช้าแต่มนุษย์ก็สามารถดูแลรักษาดินให้คงมีคุณภาพเหมือนเดิมได้โดยการใส่ปุ๋ยหรือ
การใช้ประโยชน์จากดินอย่างถูกต้องตามหลักการอนุรักษ์ เพราะฉะนั้นลักษณะสมบัติของดินในแง่ของ
ทรัพยากรธรรมชาตแิ ลว้ จัดเป็นประเภทท่สี ามารถรกั ษาให้คงอยไู่ ด้ (maintainable) มากกวา่ การเกดิ ขน้ึ
ทดแทน (replaceable)
ป่าไม้ (Forest) ทรัพยากรปา่ ไม้นบั วา่ มคี วามสำ� คญั มากในแง่ของการอนรุ กั ษ์ดนิ นํ้า และสตั ว์ปา่
ซงึ่ อำ� นวยประโยชนใ์ หม้ นษุ ยท์ ง้ั ทางตรงและทางออ้ มเนอื่ งจากปา่ ไมส้ ามารถขน้ึ ทดแทนโดยธรรมชาติ หาก
ไม่ถูกท�ำลายจนเกินสมดุลของธรรมชาติ หรือสามารถขึ้นทดแทนได้จากการปลูกให้เป็นป่าขึ้นมาใหม่ได้
ดงั น้ันป่าไม้จงึ ถูกจัดอยู่ในทรัพยากรธรรมชาติพวกทเ่ี กิดข้นึ ทดแทน และรกั ษาให้คงอยู่ได้
ทุ่งหญ้า (Rangeland) เป็นทรัพยากรที่มีลักษณะทดแทนได้ ทุ่งหญ้าในที่นี้หมายถึงพื้นท่ีท่ี
ส่วนใหญ่มีพืชวงศ์หญ้าและพืชพันธุ์อ่ืนๆ ข้ึนอยู่เองตามธรรมชาติ มักเป็นท่ีท่ีมีฝนตกน้อยใช้เป็นท่ีหากิน
ของสตั ว์เล้ียงและสตั ว์ป่า เช่นเดยี วกบั ป่าไมจ้ ัดเปน็ ทรัพยากรธรรมชาตทิ ี่เกดิ ขึน้ ทดแทน และรกั ษาให้คง
อยไู่ ด้
