Page 37 - ไทยศึกษา
P. 37
งานช่างไทย ๑๔-27
เร่ืองท่ี ๑๔.๓.๑
กรมช่างหลวง
ช่างหลวง คอื ผทู้ ม่ี ฝี มี อื มคี วามสามารถทำ� การชา่ งซงึ่ เปน็ ราชการของหลวง มมี าแตส่ มยั โบราณ
ผเู้ ปน็ ชา่ งหลวง มที ง้ั ผทู้ ถ่ี วายตวั เขา้ รบั ราชการโดยตรง และผทู้ ถี่ กู เกณฑเ์ ขา้ มารบั ราชการในกรมกองตา่ งๆ
รบั หนา้ ทใ่ี นการท�ำงานของหลวงทว่ั ไป เชน่ ท�ำการกอ่ สรา้ งวดั วาอาราม ปลกู สรา้ งเรอื นหลวงในพระราช-
นิเวศน์ และงานช่างต่างๆ แต่ก่อนมีช่างหลวงกระจัดกระจายอยู่ทั่วไป มิได้มีกรมช่างสังกัดโดยจ�ำเพาะ
เจาะจง
ก�ำเนิดกรมช่างหลวง มูลเหตุที่มีการจัดตั้งกรมช่างหลวงข้ึน มาจากการท่ีหน่วยราชการได้รับ
มอบหมายภารกิจให้ท�ำงาน ซ่ึงต้องอาศัยช่างฝีมือประเภทต่างๆ จ�ำนวนมาก จึงต้องรวบรวมหาช่างมา
รวบรวมไว้ด้วยกัน เกิดเป็นกรมช่าง กรมช่างหลวงท่ีมีมาแต่โบราณ ได้แก่ กรมช่างทหารใน กรมช่าง
มหาดเล็ก กรมช่างสบิ หมู่
๑. กรมช่างทหารใน เป็นกรมช่างอยู่ในกรมทหารใน ซ่ึงเป็นกรมทหารรักษาพระองค์ สังกัด
กรมลอ้ ม พระราชวงั เปน็ ชา่ งทม่ี ฝี มี อื ความสามารถ เปน็ ชา่ งประเภทตา่ งๆ มหี นา้ ทท่ี ำ� ทป่ี ระทบั พลบั พลา
พระที่นั่ง พระเมรุ ซึ่งเป็นงานใหญ่ท่ีต้องท�ำให้แล้วเสร็จในเวลาอันรวดเร็ว และยังเป็นช่างท�ำการใน
พระบรมมหาราชวัง รวมทัง้ เปน็ นายช่างไปตรวจการงานท่ีมีผรู้ ับหน้าท่ีไปด�ำเนนิ การด้วย
เจา้ กรมชา่ งทหารในมบี รรดาศกั ดเ์ิ ปน็ พระประดษิ ฐน์ เิ วศน์ มคี วามหมายวา่ เปน็ ผมู้ หี นา้ ทปี่ ลกู สรา้ ง
เรอื นหลวงในพระราชนเิ วศน์ และยงั มตี ำ� แหนง่ จางวางในกรมน้ี มบี รรดาศกั ดเ์ิ ปน็ พระยาราชสงคราม และ
หลวงวจิ ติ รนาวี ปรากฏในงานกอ่ สร้างส�ำคัญของหลวงมาแต่โบราณดว้ ย
กรมช่างทหารใน มีมาแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี จนในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาล
พระบาท สมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจ้าอยหู่ วั ไดม้ กี ารปรับปรงุ สว่ นราชการ กรม กองต่างๆ ใหเ้ หมาะสมกบั
กาลสมัย กรมชา่ งทหารในจึงถกู ยุบเลกิ ไป
๒. กรมช่างมหาดเล็ก มหาดเล็ก คือ ผู้ที่ได้รับความไว้วางพระราชหฤทัยให้ถวายงานใกล้ชิด
พระมหากษัตริย์ ส่วนมหาดเล็กช่างคือ มหาดเล็กที่มีความรู้ความสามารถและฝีมือทางการช่าง มีหน้าท่ี
ท�ำงานช่างต่างๆ ตามพระราชประสงค์ ภายหลังจึงโปรดให้รวบรวมมหาดเล็กช่างต่างๆ ตั้งข้ึนเป็นกรม
หน่ึงโดยเฉพาะ เรยี กวา่ กรมชา่ งมหาดเล็ก
มหาดเล็กช่างมักได้รับความไว้วางพระราชหฤทัยให้ท�ำงานช่างส�ำคัญตามแต่จะทรงพระกรุณา
โปรดเกลา้ ฯ ใหท้ ำ� ขน้ึ จงึ มโี อกาสไดเ้ พม่ิ พนู ความรแู้ ละประสบการณ์ พฒั นาฝมี อื ชา่ งอยเู่ ปน็ นจิ มหาดเลก็
ช่างที่มีฝีมือมีอยู่มาก เช่น พระองค์เจ้าจันทรสุเทพ ทรงเป็นช่างเช่ียวชาญการเขียนภาพในรัชกาลที่ ๕
พระยาอนศุ าสน์ จติ รกร (จนั ทร จติ รกร) ชา่ งเขยี นในรชั กาลท่ี ๖ เปน็ ผดู้ �ำรงตำ� แหนง่ เจา้ กรมชา่ งมหาดเลก็
คนสดุ ทา้ ย เพราะกรมชา่ งนไ้ี ดถ้ กู ยบุ เลกิ ไปในรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา้ เจา้ อยหู่ วั เมอื่ พทุ ธศกั ราช
๒๔๖๙
