Page 235 - พฤติกรรมมนุษย์และจริยธรรมทางเศรษฐกิจและธุรกิจ
P. 235
เศรษฐศาสตร์แ นวพ ุทธกับจริยธรรมในทางเศรษฐกิจและธุรกิจ 15-5
เรอ่ื งที่ 15.1.1
ทมี่ าและค วามส ำคญั ของเศรษฐศาสตรแ์ นวพทุ ธ1
ระบบเศรษฐกิจในประเทศต่างๆ ได้เติบโตขยายตัว มีการใช้ระบบการผลิตที่มีประสิทธิภาพเนื่องจาก
ความก้าวหน้าท างเทคโนโลยีการผลิตใหม่ๆ จนสามารถผลิตส ินค้าแ ละบริการต ่างๆ ออกส ู่ตลาดในป ริมาณที่ม ากมาย
หลากหลายประเภท เมื่อพิจารณาจากการผลิตสินค้าและบริการที่เพิ่มขึ้นทั้งในเชิงปริมาณและคุณภาพ ทำให้นัก
เศรษฐศาสตร์บางส ่วนส รุปว ่า มนุษยชาติป ระสบก ับค วามส ำเร็จในก ารจ ัดการผ ลิตส ินค้าแ ละบ ริการได้ม ากข ึ้นบ นห ลัก
การหรือตรรกะของการเจริญเติบโตอย่างต่อเนื่องของระบบเศรษฐกิจที่เน้นการแสวงหากำไรสูงสุดและการสะสมทุน
อย่างต่อเนื่องเมื่อม ีก ารขยายต ัวของอุปทานข องส ินค้าและบริการในร ะบบเศรษฐกิจ ในอ ีกด ้านห นึ่งก ็ก ่อให้เกิดความ
จำเป็นที่จะต้องกระตุ้นการขยายตัวของการบริโภคหรืออุปสงค์รวมของผู้บริโภคในระบบเศรษฐกิจให้อยู่ในระดับที่
เหมาะสมและได้สัดส่วนกันภายใต้อิทธิพลของการกระตุ้นความต้องการผ่านระบบการตลาด การขาย การโฆษณา
และสื่อสารมวลชน
อย่างไรก็ตาม ปัญหาท ี่เกิดข ึ้นพร้อมๆ กับความเติบโตของระบบเศรษฐกิจรูปแ บบน ี้ก็คือ กระบวนการผ ลิต
ขนาดใหญ่และมีประสิทธิภาพพร้อมด้วยเทคโนโลยีที่ก้าวหน้าได้ก่อให้เกิดระบบการผลิตที่สลับซับซ้อน และมนุษย์
ได้ถูกแปรสภาพไปเป็นแรงงานซึ่งเป็นเพียงกลไกชิ้นหนึ่งในกระบวนการผลิตเท่านั้น มนุษย์หมดความภาคภูมิใจใน
งานของตน การทำงานกลายเป็นสิ่งที่น่าเบื่อหน่ายจำเจซ้ำซาก เป็นสิ่งที่ไม่น่าพึงพอใจและมีลักษณะตรงกันข้ามกับ
การพ ักผ ่อนอ ย่างส ิ้นเชิง ในอ ีกด ้านห นึ่ง แม้ว่าร ะบบเศรษฐกิจจ ะส ามารถผ ลิตส ินค้าแ ละบ ริการอ อกม าเป็นจ ำนวนม าก
ผู้บริโภคจำนวนน้อยที่มีอำนาจซื้อเท่านั้นที่สามารถแสวงหาสินค้าและบริการในปริมาณที่มากและใหม่กว่ามาบริโภค
อยู่ตลอดเวลา แต่ก ารบ ริโภควัตถุในปริมาณที่เพิ่มขึ้นอยู่ตลอดเวลาน ี้กลับไม่ได้ทำให้ม นุษย์ในฐานะผ ู้บริโภคมีความ
สุขม ากข ึ้น มนุษย์ย ังค งเผชิญก ับปัญหาค วามท ุกข์และค ับข ้องใจ ในขณะที่ผู้คนจำนวนม ากที่มีอำนาจซ ื้อต่ำหรือไม่มี
อำนาจซ ื้อต้องต กอ ยู่ในภ าวะที่อดอยากย ากแ ค้น ยากไร้แม้กระทั่งป ัจจัยพื้นฐานในการดำรงชีวิต แม้ว่าค วามต้องการ
พื้นฐ านเหล่าน ี้จะเป็นสิทธิขั้นพ ื้นฐานที่ม นุษย์ท ุกคนควรจะได้ร ับก ็ตาม
ในขณะเดียวกัน ความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับมนุษย์ด้วยกันในสังคมเป็นไปอย่างกดขี่ขูดรีด เอารัดเอา
เปรียบผ ู้ที่ด้อยกว่าในร ูปแบบต่างๆ เช่น การใช้แ รงงานเด็ก ผู้หญิง ชนกลุ่มน้อย และแรงงานข ้ามชาติผ ่านก ารจ้างง าน
นอกระบบที่ไม่มีสวัสดิการและให้ค ่าแรงที่ต ่ำ ความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติที่มีร ากฐานมาจากความคิดที่
ให้มนุษย์เป็นศ ูนย์กลางโดยน ำเอาธ รรมชาติมารับใช้ค วามต้องการอ ันมีอ ยู่อย่างไม่จำกัดข องมนุษย์นั้น ก่อให้เกิดการ
ทำลายธ รรมชาติแ ละร ะบ นิเวศ อย ่างร ุนแรง เกิดว ิกฤตการณ์ท างส ิ่งแ วดล้อมในร ูปแ บบต ่างๆ ขึ้น เช่น การส ูญพ ันธุ์ข อง
พืชแ ละสัตว์นานาชนิดปรากฏ การณ์เอลนิโญ และภาวะโลกร้อน เป็นต้น
ปญั หาต า่ งๆ ทเี่ กดิ ข ึน้ ทำใหน้ กั เศรษฐศาสตรบ์ างส ว่ นเหน็ ค วามส ำคญั ข องก ารนำเอาแ นวค ดิ ใหมๆ่ รวมถ งึ ห ลกั
ทางศ ีลธ รรมแ ละจ ริยธรรม เข้าม าผ นวกเข้าก ับก ารศ ึกษาท างเศรษฐศาสตร์ เนื่อง จากในช ่วงท ี่ผ ่านม าเศรษฐศาสตรเ์ป็น
1 นอกจากใช้คำว่า “เศรษฐศาสตร์แนวพุทธ” แล้วในงานเขียนและงานวิจัยชิ้นอื่นๆ ยังใช้คำว่า “เศรษฐศาสตร์เชิงพุทธ” “พุทธ
เศรษฐศาสตร์” หรือ “ธรรมิกเศรษฐศาสตร์” แต่ในหน่วยน ี้ผู้เขียนเลือกใช้คำว ่า “เศรษฐศาสตร์แ นวพ ุทธ” นอกจากน ี้ขอให้นักศึกษาเข้าใจว ่า ใน
ปัจจุบันน อกจากเศรษฐศาสตรแ์ นวพ ทุ ธห รอื ก ารนำเอาห ลกั ธ รรมในพ ุทธศ าสนาม าป ระยุกตใ์ ชห้ รอื อ รรถาธบิ ายเกีย่ วก บั พ ฤตกิ รรมม นษุ ยใ์ นก จิ กรรม
ตา่ งๆ ทางเศรษฐกิจแ ละธ รุ กจิ แ ล้ว ยังม กี ารนำเอาแ นวคดิ ห รือห ลักค ำส อนข องศ าสนาอ ืน่ ๆ มาป ระยกุ ตใ์ ชห้ รอื อ รรถาธบิ ายเกี่ยวก บั พ ฤตกิ รรมม นษุ ย์
ในกิจกรรมต ่างๆ ทางเศรษฐกิจและธุรกิจเช่นก ัน ตัวอย่างเช่น เศรษฐศาสตร์อิสลาม เศรษฐศาสตร์ข องอาม ิช เป็นต้น
ลขิ สทิ ธิ์ของมหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธริ าช
