Page 236 - พฤติกรรมมนุษย์และจริยธรรมทางเศรษฐกิจและธุรกิจ
P. 236
15-6 พฤติกรรมมนุษย์และจริยธรรมทางเศรษฐกิจและธุรกิจ
วิชาที่ศ ึกษาถ ึงก ารจ ัดสรรทรัพยากรที่ม ีอยู่อย่างจำกัด (scarce resources) เพื่อตอบส นองก ับความต ้องการอ ันมีอ ยู่
ไม่จ ำกัดของม นุษย์ (unlimited wants) เมื่อได้พิจารณาถ ึงความข าดแคลนหรือค วามจ ำกัดข องทรัพยากรที่จะนำมา
ใชผ้ ลิตส ินค้าแ ละบ ริการเพื่อต อบส นองค วามต ้องการข องม นุษยแ์ ล้ว นักเศรษฐศาสตรจ์ ึงพ ยายามค ิดห าว ิธกี ารจ ัดการ
กับท รัพยากรท ี่ม ีอยู่อ ย่างจ ำกัดให้ม ีประสิทธิภาพม ากท ี่สุด การต ัดสินใจต ่างๆ ของม นุษย์ส ำหรับน ักเศรษฐศาสตร์อ ยู่
บนพ ื้นฐ านข องค วามค ิดท ี่เน้นก ารด ำรงอ ยู่ข องม นุษย์ในฐ านะป ัจเจกบุคคล (individual) ทีม่ ีเหตุม ีผ ล ในฐ านะม นุษย์
เศรษฐกจิ (economic man) ทตี่ า่ งก ม็ ุง่ แ สวงหาค วามพ งึ พ อใจโดยค ำนงึ ถ งึ ผ ลป ระโยชนส์ ว่ นต นเปน็ ท ตี่ ัง้ หากท กุ ค นใน
สังคมได้รับผลประโยชน์ส ่วนตนสูงสุดตามที่ได้เสาะหาและตามกำลังทรัพยากรของตนเอง ในที่สุดจะทำให้สังคมได้
รับป ระโยชน์ส ูงสุดไปด้วยโดยอัตโนมัติ
ปญั หาท นี่ กั เศรษฐศาสตรก์ ำลงั เผชญิ ห นา้ อ ยู่ ความต อ้ งการท จี่ ะใหห้ ลดุ พ น้ จ ากว กิ ฤตการณต์ า่ งๆ เหลา่ น ี้ กอ่ ให้
เกิดการย้อนกลับมาพิจารณาปรัชญา แนวคิด และทฤษฏีต่างๆ อย่างลึกซึ้งและรอบด้านมากขึ้น รวมถึงความรู้
ความเข้าใจทางเศรษฐศาสตร์กระแสหลัก บนพื้นฐานที่ว่าแนวคิดทางเศรษฐศาสตร์ที่ยึดถือกันมานั้นได้มาถึงจุดตัน
2 เนื่องจากไม่สามารถจะแก้ไขปัญหาของมนุษย์ได้ ทั้งนี้เนื่องจากความคิดดังกล่าวขาดความเข้าใจและขาดความ
เชือ่ มโยงก บั ร ะบบร วมท ั้งหมดข องม นษุ ย์ สงั คม และธ รรมชาติอ ย่างล ึกซ ึง้ แ ละร อบด า้ นเพียงพ อ ความเชือ่ มโยงร ะหวา่ ง
มนุษย์ สังคม และธรรมชาติสามารถพิจารณาได้โดยผ่านความส ัมพันธ์ 3 ระดับ คือ
1) ความสัมพันธ์ร ะหว่างกายและจิตในตัวมนุษย์
2) ความส ัมพันธ์ร ะหว่างมนุษย์กับมนุษย์ในสังคม
3) ความสัมพันธ์ร ะหว่างม นุษย์ก ับธรรมชาติ
ในศาสตร์ทุกแขนงรวมถึงเศรษฐศาสตร์จะต้องมีความเข้าใจเกี่ยวกับธรรมชาติของมนุษย์หรือพฤติกรรม
มนุษย์เป็นฐ านก่อน ถ้าเข้าใจธรรมชาติของมนุษย์ผิดพลาดแ ล้ว วิทยาการห รือศาสตร์นั้นๆ จะไม่สามารถเข้าถ ึงความ
จริงโดยครบถ ้วนส มบูรณ์ และจะไม่สามารถแ ก้ปัญหาของม นุษย์ได้ หรืออาจจะก ่อให้เกิดป ัญหาม ากยิ่งขึ้น ความตื้น
เขิน คับแคบในการทำความเข้าใจธรรมชาติของมนุษย์นั้นจะนำไปสู่ความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับมนุษย์ในสังคม
และความส ัมพันธ์ร ะหว่างม นุษย์กับธรรมชาต3ิ ที่ผิดพ ลาดบิดเบือนไปด้วยก ิจกรรมห รือพฤติกรรมต ่างๆ ของม นุษย์
ไม่ว่าจะเป็นการพัฒนาเศรษฐกิจหรือกิจกรรมทางเศรษฐกิจต่างๆ ที่เกิดขึ้น ไม่ว่าจะเป็นการบริโภค การผลิต และ
การด ำเนินธ ุรกิจ จึงดำเนินไปโดยก่อให้เกิดการเบียดเบียนต ่อช ีวิตแ ละธรรมชาติในท ุกร ะดับ เนื่องจากค วามส ัมพันธ์
ทั้ง 3 ระดับ เป็นร ะบบรวมที่ม ีความเชื่อมโยงสัมพันธ์กันหมด
การแ สวงหาค วามค ิดท างเศรษฐศาสตรอ์ ย่างใหมท่ ีม่ คี วามล ุ่มล ึกแ ละส มบูรณย์ ิ่งก ว่าเพื่อเป็นท างเลือกข อง
มนุษยชาตจิ ึงม คี วามส ำคัญแ ละจ ำเป็น เศรษฐศาสตรแ์ นวพ ุทธจ ึงเป็นท างเลือกห นึ่งท ีถ่ ูกน ำเสนอข ึ้นเพื่อเป็นแ นวทางใน
2 สำหรับผู้ที่ต้องการศึกษาเพิ่มเติม เรื่อง “จุดตันของเศรษฐศาสตร์” สามารถหาอ่านเพิ่มเติมได้ใน คาปร้า ฟริตจ๊อฟ จุดเปลี่ยนแห่ง
ศตวรรษ แปลโดย พระป ระชา ปส นนธัมโม และค นอ ื่นๆ กรุงเทพมหานคร สำนักพิมพ์มูลนิธิโกมลคีมทอง 2539
นอกจากน ี้ ฟร ิตจ๊อฟ คาป ร้า ได้เสนอไว้ใน “จุดเปลี่ยนแ ห่งศ ตวรรษ” ว่า “ความค ิดท างเศรษฐศาสตร์ในอ นาคตจ ะมีก ารอ ้างอิงอ ย่าง
แจ่มชัดถึงท ัศนคติ คุณค่า และว ิธีการดำเนินชีวิตของม นุษย์ไว้ด ้วย การทำเช่นนี้จะช ่วยให้ศาสตร์ใหม่ดังก ล่าวม ีคุณลักษณะความเป็นมนุษย์อย่าง
ลึกซ ึ้ง ศาสตร์ใหม่น ี้จะเกี่ยวเนื่องก ับศ ักยภาพแ ละค วามปรารถนา ความใฝ่ฝันของมนุษย์ ทั้งยังจ ะป ระสานป ัจจัยเหล่านี้ลงส ู่ระบบน ิเวศวิทยาของ
โลกซ ึ่งเป็นแ หล่งก ำเนิดพ ื้นฐ าน แนวทางด ังก ล่าวจ ะล ้ำห น้าค วามพ ยายามใดๆ ของศ าสตรใ์นป ัจจุบันอ ย่างล ิบล ิ่ว คุณลักษณะธ รรมชาตขิ องแ นวทาง
นี้ก ็คือ มีล ักษณะท างวิทยาศาสตร์และล ักษณะทางจิตวิญญาณอยู่ในขณะเดียวกัน”
3 แนวความคิดที่มองความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติเป็นคนละฝ่าย และมนุษย์อยู่ในฐานะเป็นผู้มีอำนาจครอบครองและ
ควบคุมธรรมชาติ ได้ก่อตัวขึ้นในตะวันตกมีลักษณะเฉพาะที่เรียกว่า สภาพจิตแบบบุกฝ่าพรมแดน (frontier mentality) มีสาระสำคัญคือ
มองว่าทรัพยากรในโลกนี้มีอยู่ล้นเหลือมากมาย พิจารณามนุษย์แยกต่างหากจากธรรมชาติ และมุ่งหมายว่ามนุษย์จะต้องพิชิต ครอบครองและ
จัดการกับธรรมชาติให้เป็นไปต ามค วามป รารถนา แนวความคิดนี้ท ำให้ม นุษย์มองต ัวเองแ ยกต ่างห ากจากธรรมชาติ และมีส ถานะอำนาจที่จ ะครอบ
ครองจัดการก ับธ รรมชาติได้ต ามช อบใจ (พระธรรมปิฎก 2539)
ลขิ สทิ ธข์ิ องมหาวิทยาลยั สโุ ขทัยธรรมาธิราช
