Page 67 - พฤติกรรมมนุษย์และจริยธรรมทางเศรษฐกิจและธุรกิจ
P. 67
ความส ุขม วลรวมป ระชาชาติ 11-15
รัท วีนโฮเวน เป็นผู้บุกเบิกประเด็นเรื่องความสุขคนสำคัญคนหนึ่ง เป็นนักสังคมวิทยาจาก Erasmus
University, Rotterdam ประเทศเนเธอร์แลนด์ ศาสตราจารย์ รัท เห็นว ่า ความส ุขเริ่มจากท ี่จิตใจ แต่ก ารศ ึกษาเรื่อง
ความส ุขส ่วนใหญม่ ักเริ่มจ ากค ุณภาพช ีวิต เพราะเป็นการว ัดค วามส ุขในด ้านส ุขภาพก ายแ ละใจ ความส ุขในม ุมม องข อง
รัท เป็นภาวะทางจิตใจเชิงบวก โดยเขาอธิบายว่า ความสุขของแต่ละคนจะแตกต่างกันขึ้นอยู่กับลักษณะส่วนบุคคล
อาทิ สุขภาพ ความสามารถ และบุคลิกภาพ สถานะภาพในสังคม เช่น สถานะทางส ังคม รายได้ การศ ึกษา อาชีพ และ
ความส ัมพันธ์ทางส ังคม เป็นต้น สภาพสังคม เช่น อิสรภาพ ความเท่าเทียมท างช นชั้น วัฒนธรรม และก ารพ ัฒนาให้
ทันสมัย เป็นต้น
สำหรับ ริชาร์ด เลยาร์ด นักเศรษฐศาสตร์ชาวอังกฤษจากมหาวิทยาลัย London School of Economics
and Political Science ได้อธิบายความสุขในหลากหลายแง่มุมในงาน Happiness: Lessons from a New
Science โดยก ลา่ วถ งึ ค ำจ ำกดั ค วามแ ละส าเหตขุ องค วามส ขุ เปน็ การท บทวนห ลกั ฐ านในเรือ่ งค วามส ขุ จ ากเศรษฐศาสตร์
จิตวิทยา สังคมวิทยา และป ระสาทว ิทยา เพื่อห าข ้อสรุป และห าล ำดับค วามส ำคัญข อง “สิ่งที่ควรท ำ” เพื่อให้เกิดส ังคม
ที่มีค วามสุขมากท ี่สุดในแนวทางท ี่แ ตกต่างจากเดิม โดยได้พ ยายามหาส าเหตุข องข ้อขัดแ ย้งร ะหว่างค วามส ุขในระดับ
บุคคลที่เพิ่มขึ้นเมื่อรวยขึ้น สาเหตุแรกนั้น เลยาร์ด เชื่อว่ามาจากการที่มนุษย์สามารถปรับตัวได้อย่างรวดเร็วต่อการ
เปลี่ยนแปลงในมาตรฐานการค รองชีพ เมื่อม ีร ายได้มากข ึ้น ก็บริโภคสิ่งต่างๆ เพิ่มขึ้น มีความส ุขเพิ่มข ึ้น แต่พ อระยะ
เวลาผ ่านไป ความส ุขก ็จ ะลดลงอ ย่างร วดเร็ว สาเหตุที่สอง คือ ลักษณะโดยธรรมชาติข องมนุษย์ม ักช อบเปรียบเทียบ
สถานะของต นเองก ับค นอื่น บุคคลจะมีแนวโน้มท ี่จ ะท ำงานมากข ึ้น เพื่อจะได้สิ่งของมากข ึ้นม าบริโภคและใช้เวลาพ ัก
ผ่อนน้อยเกินไ ป
เลยาร์ดพบว่า ในช ่วง 50 ปีที่ผ ่านมา รายได้เฉลี่ยข องป ระชาชนในป ระเทศโลกต ะวันต กเพิ่มขึ้นเป็นสองเท่า
ประชาชนม ีอาหาร เสื้อผ้า บ้าน รถยนต์ สุขภาพ การเดินทางท ่องเที่ยวม ากขึ้น แต่ผลจากง านวิจัยพ บว่า คนไม่ได้มี
ความส ุขม ากข ึ้น
เลยาร์ดได้นำจิตวิทยาแนวใหม่ (new psychology) มาช่วยในการอธิบาย “ความสุข” ว่าขึ้นกับปัจจัย
หลายอย่างทั้งจากปัจจัยภายในตัวบุคคลและปัจจัยภายนอก ที่สำคัญคือสิ่งแหล่านี้เปลี่ยนแปลงได้ตลอดเวลา ซึ่ง
ต่างกับแนวความคิดทางเศรษฐศาสตร์ที่กล่าวถึงสถานการณ์ที่บุคคลมีความต้องการคงที่ สังคมมีทรัพยากรจำกัด
กลไกตลาดมีความสมบูรณ์ พฤติกรรมการแสวงหาความสุขอาศัยกลไกตลาดเป็นเครื่องมือ ความสุขที่วัดด้วยราย
ได้ป ระชาชาติและพฤติกรรมการแ สวงหาค วามส ุขของบุคคลสามารถนำไปสู่ความสุขส ูงสุดข องสังคมโดยก ลไกต ลาด
มือท ีม่ องไมเ่ห็น (invisible hand) แตใ่นค วามเป็นจ ริงน ั้น ความส ุขข องค นม มี ากกว่าเงินท อง และค นช อบเปรียบเทียบ
สถานะของตนเองกับผู้อื่นต ลอดเวลา ดังน ั้น จึงไม่สามารถอธิบายได้ว ่า คนท ี่ม ีเงินม ากกว่าค นอื่นก ลับม ีความสุขน ้อย
กวา่ ค นท มี่ เี งนิ น อ้ ยแ ละอ ยใู่ นค รอบครวั ท อี่ บอุน่ การส รา้ งค วามส ขุ ข องค น จงึ ค วรพ จิ ารณาป จั จยั อ ืน่ ๆ เชน่ ความส มั พนั ธ์
ในค รอบครัวและในส ภาพแวดล้อมของส ังคม ความมั่นคงในง านและในส ังคม ปัจจัยซึ่งอยู่นอกเหนือการค วบคุมของ
ตนเองเพียงค นเดียว และค วามต ้องการท ี่จ ะส ามารถไว้ใจผ ูอ้ ื่น (trust) นอกจากน ี้เลยาร์ดย ังได้เสนอ “ความจ ริง 12 ข้อ
ของค วามส ุข” ยกตัวอย่างเช่น ประการแ รก ความส ุขเป็นป ระสบการณ์ท ี่เป็นร ูปธรรม และส ามารถวัดได้ด้วยวิธีก าร
ต่างๆ เช่น การสอบถาม หรือก ารวัดก ระแสคลื่นไฟฟ้าในสมอง เป็นต้น ความส ุข คือสิ่งที่ผ กผันโดยตรงก ับค วามท ุกข์
เมื่อค วามส ุขมากข ึ้น ความทุกข์ก็ล ดลง ประการที่ส อง การแ สวงหาค วามส ุขเป็นธ รรมชาติข องมนุษย์ โดยมนุษย์จ ะห า
วิธสี ร้างค วามส ุขโดยเปรียบเทียบต ้นทุนแ ละผ ลท ีจ่ ะไดร้ ับจ ากว ิธตี ่างๆ ประการท ีส่ าม สังคมท ีด่ ที ี่สุดค ือส ังคมท ีม่ คี วาม
สุขมากที่สุด ดังน ั้น นโยบายส าธารณะควรม ีเป้าหมายเพื่อสร้างความส ุข และลดความทุกข์ให้ม ากที่สุด
ผลงานของเลยาร์ดได้นำแนวคิดปรัชญาของเบนแธมมาสังเคราะห์ร่วมด้วย โดยเชื่อว่า สังคมที่ดีที่สุด คือ
สังคมท ี่ป ระชาชนม ีค วามส ุขท ี่สุด นโยบายส าธารณะท ี่ด ีท ี่สุด คือน โยบายท ี่ส ร้างค วามส ุขม ากท ี่สุด ส่วนในร ะดับบ ุคคล
นั้น การกระท ำที่ถ ูกต้องต ามจริยธรรมเป็นสิ่งท ี่ส ร้างค วามส ุขม ากที่สุด
ลขิ สิทธข์ิ องมหาวทิ ยาลยั สโุ ขทัยธรรมาธริ าช
