Page 23 - การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
P. 23
ชีวิตกับสิ่งแวดล้อม 3-13
เร่ืองท ่ี 3.1.2 แนวคดิ เก่ยี วก บั ร ะบบน เิ วศ
ระบบน เิ วศเปน็ เรือ่ งห นึง่ ในก ารศ กึ ษาข องว ชิ าน เิ วศวทิ ยา ทมี่ ุง่ ศ กึ ษาถ งึ ค วามส มั พนั ธร์ ะหวา่ งส ิง่ ม ชี วี ติ
ด้วยก ันเองแ ละส ิ่งไม่มีช ีวิตที่อาศัยอ ยู่ร่วมกัน ซึ่งม ีค วามส ัมพันธ์ในท างเกื้อกูลก ัน พึ่งพากัน และทำ�ลายก ัน
1. ความห มายข องระบบน เิ วศ
ระบบน ิเวศ หมายถ ึง ความสัมพันธ์ร ะหว่างองค์ป ระกอบข องส ิ่งที่มีชีวิตก ับองค์ประกอบที่ไม่มีช ีวิต
โดยองค์ประกอบเหล่านี้ต่างมีบทบาทหน้าที่ของตนเอง เพื่อสร้างความสัมพันธ์ที่จะอยู่ร่วมกันโดยมีอาณา
บริเวณหรือขอบเขตที่อยู่เด่นชัด สิ่งมีชีวิตหรือประชากรที่อาศัยอยู่เป็นส่วนหนึ่งของระบบนิเวศนั้นๆ จะมี
ขนาดข องอ าณาบ ริเวณใหญ่หรือเล็กก็ได้ ในร ะบบนิเวศจ ะม ีค วามสลับซ ับซ ้อนข องสิ่งม ีช ีวิตที่อ ยู่ร ่วมกันแ ละ
มีการกระทำ�ร่วมกัน ไม่ว่าจะเป็นระหว่างส ิ่งมีชีวิตด้วยกันเองหรือกับสิ่งที่ไม่มีชีวิตในพื้นที่หรืออาณาเขตใด
อาณาเขตหนึ่ง ระบบน ิเวศมีก ารแ ลกเปลี่ยนห มุนเวียนส ารอาหารระหว่างกัน มีความสามารถในการควบคุม
ตนเองให้ร ะบบนิเวศคงไว้ซ ึ่งค วามสมดุล ดังนั้น ระบบน ิเวศจ ึงประกอบด ้วยส่วนสำ�คัญ 5 ประการดังนี้
1) ปัจจัยทางชีวภาพ ได้แก่ สิ่งมีชีวิตแ ละกลุ่มส ิ่งม ีช ีวิต
2) ปัจจยั ท างกายภาพ ได้แก่ สิ่งที่ไม่มีชีวิตแต่เอื้อต่อการด ำ�รงชีวิต เช่น ดิน นํ้า อากาศ แสง
อุณหภูมิ เสียง และค วามเป็นกรดเป็นเบส เป็นต้น
3) ความส มั พนั ธใ์ นร ะบบน เิ วศ ได้แก่ ความส ัมพันธร์ ะหว่างส ิ่งม ีช ีวิตก ับส ิ่งม ีช ีวิต และความ
สัมพันธ์ระหว่างส ิ่งมีช ีวิตก ับปัจจัยท างกายภาพ
4) มีการถ่ายทอดพลงั งาน
5) มีการหมุนเวียนส ารในร ะบบน ิเวศ
ระบบน ิเวศมีได้หลายข นาดอ าจเป็นระบบน ิเวศขนาดเล็กตั้งแต่ทางเดินอาหารในตัวปลวกซึ่งเป็นที่
อาศัยของจุลินทรีย์ แหล่งนํ้าที่เกิดจากรอยเท้าสัตว์ซึ่งเป็นที่อยู่อาศัยของไรนํ้าขนาดเล็ก หรือที่มีข นาดใหญ่
ขึ้นเป็นทุ่งน า ป่าไม้ แม่นํ้า ทะเลสาบ และม หาสมุทร เป็นต้น ทั้งนี้สามารถแบ่งร ะบบน ิเวศตามลักษณะก าร
ถ่ายเทมวลสาร และพลังงานได้เป็น 3 ประเภท คือ
1) ระบบนิเวศอิสระ (isolated ecosystem) เป็นระบบนิเวศที่ไม่มีการถ่ายเทพลังงานและ
มวลสารภายในระบบและภายนอกระบบกับสิ่งแวดล้อม จัดว่าเป็นระบบนิเวศตามทฤษฎีเท่านั้น ไม่พบใน
ธรรมชาติและไม่ส ามารถสร้างขึ้นม าเองได้
2) ระบบนิเวศแบบปิด (closed ecosystem) เป็นระบบนิเวศที่มีการถ่ายเทพลังงานจากสิ่ง
แวดล้อม แตไ่ ม่มกี ารถ า่ ยเทม วลสารร ะหวา่ งร ะบบน เิ วศก ับส ิง่ แ วดลอ้ ม ระบบน ีไ้มพ่ บในธ รรมชาตแิ ตส่ ามารถ
สร้างข ึ้นม าได้ เช่น อ่างเลี้ยงปลา และสวนข วด เป็นต้น
