Page 42 - การวิจัยทางนิเทศศาสตร์
P. 42
14-32 การวิจัยท างนิเทศศาสตร์
2) บทบาทก ารท ำ�หน้าที่เปิดเผยแ ละห น้าทีแ่ ฝงเร้นข องส ื่อมวลชนต ่อก ารพ ัฒนา การศ ึกษาในป ระเด็นน ี้
พจิ ารณาจ ากความต ง้ั ใจเกย่ี วกบั ก ารสอ่ื สารของสอ่ื มวลชน โดยส อ่ื มวลชนมงุ่ น�ำ เสนอขอ้ มลู ข า่ วสารก ารพฒั นาอ ยา่ งเปดิ เผย
ม ุ่งห วังใหป้ ระชาชนต ระหนักถ ึงค วามส ำ�คัญข องก ารพ ัฒนาน ีเ้ป็นห น้าทีเ่ปิดเผย แตใ่นข ณะเดียวกันผ ลจ ากก ารนำ�เสนอ
ข่าวสารด ังก ล่าวข องส ื่ออ าจท ำ�ให้ป ระชาชนต ้นแบบในก ารพ ัฒนาท ีน่ ำ�เสนอในเนื้อหาก ลายเป็นผ ูม้ อี ิทธิพลท างค วามค ิด
ต่อการพัฒนาในชุมชนอื่นๆ ลักษณะเช่นนี้เป็นผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นโดยที่สื่อมวลชนไม่ได้ตั้งใจเรียกได้ว่าเป็นหน้าที่
แฝงเร้น ในป ระเด็นนี้ผู้วิจัยอ าจม ุ่งศ ึกษาไปที่ผลลัพธ์อันเกิดจากค วามตั้งใจแ ละไม่ตั้งใจของสื่อมวลชนท ี่เกิดขึ้น
3) บทบาทการทำ�หน้าที่ทดแทนสถาบันอื่น ๆ ในสังคม ในเวลาที่สถาบันที่รับผิดชอบเกี่ยวกับการ
พัฒนาไม่สามารถทำ�หน้าที่ได้ สื่อมวลชนจ ึงได้เข้ามาม ีบทบาทท ำ�หน้าที่ทดแทนส ถาบันเหล่าน ั้น เช่น หากเจ้าห น้าที่รัฐ
ไมส่ ามารถใหค้ �ำ อธิบายเกี่ยวก บั ก ารด ูแลพ ืชผ ลท างการเกษตรไดอ้ ยา่ งช ดั เจน สือ่ มวลชนอ าจเข้าม าม บี ทบาทส ร้างค วาม
เข้าใจในประเด็นดังก ล่าวทดแทนรัฐท ี่ไม่สามารถให้ข้อมูลสนองต อบความต้องการได้
จากแนวคิดหน้าที่ของสื่อมวลชนต่อการพัฒนาข้างต้นอาจนำ�มาเป็นแนวทางในการศึกษาบทบาทของ
สื่อมวลชนที่มีต่อการพัฒนาชนบทได้ ซึ่งผลจากการศึกษาจะช่วยให้มองเห็นบทบาทของสื่อมวลชนในมิติต่าง ๆ ต่อ
การพ ัฒนา นอกจากน ี้ในการว ิจัยส ื่อมวลชนกับก ารพ ัฒนาอาจศึกษาในด ้านต ่าง ๆ ได้อ ีก ดังนี้
• ศึกษารูปแบบการผลิตรายการที่ส่งเสริมให้เกิดการพัฒนาและเอื้อให้เกิดการมีส่วนร่วมของภาค
ประชาชน
• ศึกษาเนื้อหาส าระในรายการท ี่สามารถถ่ายทอดค วามร ู้ส่งเสริมให้เกิดก ารพัฒนา
• ศึกษาช ่องทางการส่งข่าวสาร รูปแ บบรายการท ี่ชาวบ ้านส ามารถเข้าร่วมได้
• ศึกษาชาวบ้านผู้รับสารถึงผลสัมฤทธิ์ในการสื่อสารของสื่อมวลชนว่าสามารถก่อให้เกิดการ
เปลี่ยนแปลงกับช าวบ้านได้ในร ะดับค วามคิด ทัศนคติ หรือพ ฤติกรรมอย่างไร
ตวั อย่างการศึกษาส่ือมวลชนเพื่อการพฒั นาชนบท
งานวิจัยของ คุณากร เพชรคง (2533) ศึกษาเปรียบเทียบสัดส่วนข่าวของเมืองหลวง ข่าวท้องถิ่นและข่าว
ระดับชาติในรายการข่าวโทรทัศน์ไทย พบว่า ขณะที่โทรทัศน์ข ยายเครือข ่ายออกไปทั่วประเทศ แต่ปริมาณของเนื้อหา
ท้องถิ่นกลับมีไม่ส อดคล้องกับค วามท ันส มัย ในระดับบุคคลท ี่เป็นข่าวก ็ยังเป็นบุคคลที่เป็นบ ุคคลระดับชาติ ดังนั้นเมื่อ
พิจารณาจะพบว ่า ข่าวท้องถิ่นน ั้นไม่มีความสำ�คัญเท่ากับข่าวเมืองหลวง หรือข่าวร ะดับชาติ สะท้อนให้เห็นการจ ัดล ำ�ดับ
ความส ำ�คญั ท ใี่หน้ ํ้าห นักก บั เมืองห ลวงม ากกวา่ ช นบท จากผ ลก ารศ ึกษาท ัง้ ส องเรื่องส ะทอ้ นใหเ้ ห็นถ งึ ก ารท �ำ หน้าทีผ่ ูร้ ักษา
ช่องทางการเผยแพร่ข่าวสารของสื่อมวลชนว่ายังต้องได้รับการพัฒนาให้นำ�เสนอข่าวสารที่สอดคล้องกับแนวทางการ
พัฒนาประเทศใ ห้มากยิ่งขึ้น
(3) การศึกษาสื่อเฉพาะกิจเพ่อื การพ ฒั นาช นบท ในก ารพ ัฒนาน ั้นอาจม ีการป ระยุกต์ใช้สื่อที่หลากหลายเพื่อ
ผลักด นั ใหเ้กดิ ค วามร ู้ ทศั นคตใินท างบ วกต อ่ ก ารพ ัฒนา ซึ่งน อกจากก ารใชส้ ือ่ ห ลกั ป ระเภทต ่าง ๆ แล้ว อาจม กี ารพ ัฒนา
สื่อข ึ้นม าเพื่อใช้สำ�หรับก ารสื่อสารท ี่ส นับสนุนก ารพัฒนานั้น ๆ โดยมุ่งห มายท ี่จะใช้ก ับคนกลุ่มใดก ลุ่มหนึ่งโดยเฉพาะ
มีลักษณะเป็นท้องถิ่นไม่อ าศัยเทคโนโลยีท ี่มีค วามซับซ ้อนมากนักเรียกโดยร วมว ่า สื่อเฉพาะกิจ เนื่องด ้วยคุณสมบัติ
ดังท ีก่ ล่าวม าแ ล้ว สื่อเฉพาะก ิจจ ึงเป็นอ กี ส ื่อห นึ่งท ีน่ ยิ มน ำ�มาป ระยุกตใ์ ชเ้พื่อก ารพ ฒั นา ทัง้ โปสเตอร์ จดหมายข า่ ว วดิ ีโอ
หอกร ะจ ายข ่าว และส ื่อก ิจกรรม เช่น นิทรรศการ หน่วยเคลื่อนที่ ดงู าน ฯลฯ ซึ่งส ื่อเฉพาะก ิจแ ต่ละแ บบต ่างม คี ุณสมบัติ
และศ ักยภาพในก ารสื่อสารแตกต ่างก ันไป ผู้วิจัยสามารถศึกษาวิจัยในป ระเด็นต ่าง ๆ ได้ด ังนี้
