Page 41 - การวิจัยทางนิเทศศาสตร์
P. 41
การป ระยุกต์ใช้ผ ลก ารวิจัยทางนิเทศศาสตร์ 14-31
ซึ่งผ ลก ารศ ึกษาส ามารถนำ�มาเป็นแนวทางในก ารพ ัฒนาส ื่อบ ุคคลให้ม ีศ ักยภาพในก ารสื่อสารเพื่อผ ลักดันให้
เกิดก ารพ ฒั นาไดด้ ยี ิง่ ข ึน้ โดยก ารศ ึกษาท มี่ ุง่ ไปท สี่ ือ่ บ คุ คลน ีม้ กั ใชแ้ นวทางก ารว จิ ยั เชิงค ุณภาพเพื่อศ ึกษาท ำ�ความเขา้ ใจ
เชิงลึกค ้นหาคุณลักษณะของสื่อบ ุคคลท ี่ม ีป ระสิทธิภาพในก ารส ื่อสารในบ ริบทการพัฒนาในด ้านต่าง ๆ
ตัวอย่างการศกึ ษาส่อื บคุ คลเพ่อื การพัฒนา
งานศ ึกษาข อง พรท ิพย์ ชนะค ้า (2547) ที่ศ ึกษาเรื่อง กลยุทธ์ก ารส ื่อสารภ ูมิปัญญาท ้องถ ิ่นข องป ราชญ์ช าวบ ้าน
จังหวัดบุรีรัมย์ โดยผู้วิจัยมุ่งศึกษาที่คุณลักษณะ บทบาท และกลยุทธ์การสื่อสารในการเผยแพร่ภูมิปัญญาท้องถิ่น
ปราชญ์ชาวบ้านในจังหวัดบุรีรัมย์ ซึ่งเป็นบุคคลที่มีความสำ�คัญยิ่งในการพัฒนาในท้องถิ่น เนื่องจากเรื่องการสื่อสาร
เพื่อเผยแพร่ภูมิปัญญาท้องถิ่นนั้นมีความซับซ้อน ผู้วิจัยจึงได้เลือกแนวทางการวิจัยเชิงคุณภาพ เพื่อให้ได้ข้อมูล
เชิงลึกที่รอบด้าน ครบถ้วน โดยศึกษาข้อมูลจากปราชญ์ชาวบ้านที่มีความเชี่ยวชาญด้านเกษตรกรรม ที่เลือกตัวอย่าง
ด้วยว ิธีแ บบสโนว์บอล (Snowball Technique) จำ�นวน 3 ท่าน
จากการศึกษาได้พบว่า ปราชญ์ชาวบ้านจังหวัดบุรีรัมย์มีคุณลักษณะของความเป็นผู้นำ�โดยธรรมชาติอย่าง
เด่นชัด ซึ่งความเป็นผู้นำ�โดยธรรมชาตินี้มาจากคุณลักษณะด้านต่าง ๆ ของปราชญ์ชาวบ้านที่ทำ�ให้ได้รับความเคารพ
นับถือจ ากช าวบ ้าน คุณลักษณะเด่น ๆ เหล่าน ั้น ได้แก่ ความส ามารถท างการเกษตร รวมท ั้งค วามส ามารถท างด ้านอ ื่น ๆ
อาทิ การบ ริหารห มู่บ้าน ความสามารถท างการส ื่อสาร เป็นต้น นอกจากนีป้ ราชญช์ าวบ ้านย ังย อมรับค วามร ูแ้ ละว ิทยาการ
ใหม่ ๆ แสวงหาความรู้อยู่เสมอ ไม่ยึดติดกับความคิดเก่า ๆ และนำ�ความรู้เหล่านั้นมาพัฒนาตนเอง ครอบครัว และ
หมู่บ้านด้วยหัวใจที่มุ่งมั่นในการพัฒนา ส่วนบทบาทของปราชญ์ชาวบ้านจังหวัดบุรีรัมย์นั้น พบว่า ปราชญ์ชาวบ้าน
จังหวัดบุรีรัมย์มีบทบาทด้านต่าง ๆ มากมาย อาทิ เป็นผู้ริเริ่มเกษตรกรรมทางเลือกใหม่ในหมู่บ้าน และแนะแนวทาง
เกษตรกรรมทางเลือกให้แก่ชาวบ้าน รวมทั้งเป็นผู้กระจายข่าวสารจากเจ้าหน้าที่พัฒนาไปยังชาวบ้าน บทบาทเหล่านี้
แสดงให้เห็นถึงบทบาทการเป็นผู้นำ�ในการพัฒนาทางปราชญ์ชาวบ้านจังหวัดบุรีรัมย์อย่างชัดเจน ทางด้านกลยุทธ์
การส ื่อสารเรื่องภ ูมิปัญญาท ้องถ ิ่นข องป ราชญ์ช าวบ้านจังหวัดบุรีรัมย์ พบว ่า กลยุทธ์หลัก ๆ ที่ปราชญ์ชาวบ้านน ำ�มาใช้
และเกิดประสิทธิภาพ และประสิทธิผลนั้น ได้แก่ การสร้างบรรยากาศความเป็นกันเองด้วยการสื่อสารระหว่างบุคคล
การใช้ภ าษาท ้องถ ิ่น นอกจากน ี้ย ังใช้ก ารส าธิต และก ารเปิดพ ื้นทีเ่กษตรกรรมข องต นเองให้ช าวบ ้าน และบ ุคคลภ ายนอก
เข้ามาดูงาน เพื่อสร้างความเข้าใจให้กับชาวบ้านมากยิ่งขึ้น ทางด้านเนื้อหาที่ปราชญ์ชาวบ้านใช้นั้นจะเป็นเนื้อหาที่มา
จากป ระสบการณ์ของปราชญ์ช าวบ ้านในการท ำ�เกษตรกรรม มีค วามช ัดเจน เข้าใจง ่าย และช ี้ให้ชาวบ ้านเห็นป ัญหาของ
ตนเอง รวมทั้งแนวทางการแก้ไขปัญหาเหล่านั้น ด้วยผลการวิจัยข้างต้น โดยเฉพาะในส่วนของกลยุทธ์การสื่อสารใน
การเผยแพร่ภูมิปัญญาท ้องถิ่นของปราชญ์ชาวบ้านนั้น สามารถนำ�ไปเป็นแนวทางในการเผยแพร่ความรู้ในชุมชนอื่นที่
มีบ ริบทใกล้เคียงต ่อไปได้
(2) การศ กึ ษาส อ่ื มวลชนเพอ่ื ก ารพ ฒั นาช นบท ในก ารพ ัฒนาท ้องถ ิ่นน ั้นส ื่อมวลชนน ับเป็นอ ีกส ื่อห นึ่งท ี่เข้าม า
มีบทบาทในการผลักดันให้เกิดการพัฒนาทั้งสื่อสิ่งพิมพ์ สื่อวิทยุและสื่อโทรทัศน์ สื่อมวลชนในฐานะสถาบันหนึ่งใน
สังคมย่อมต้องมีส่วนที่ได้รับมอบหมายจากสังคมให้ทำ�หน้าที่ในการรักษาสมดุลของระบบ ในมิติการพัฒนานั้นหาก
พิจารณาด้วยแนวคิดสำ�นักหน้าที่นิยมในเรื่องการสื่อสารเพื่อการพัฒนานี้อ าจจำ�แนกประเด็นที่ส ามารถศึกษาบทบาท
ของส ื่อมวลชนได้เป็น 3 ประเด็น คือ
1) บทบาทการทำ�หน้าที่และไม่ทำ�หน้าที่ของสื่อมวลชนต่อการพัฒนา สื่อมวลชนมีบทบาทอย่างยิ่งใน
ก ารท ำ�หน้าที่เผยแพร่นวัตกรรมการพ ัฒนาเพื่อให้ป ระชาชนได้ร ับร ู้ถ ึงก ระแสการเปลี่ยนแปลง แต่ในข ณะเดียวกันการ
ท�ำ หนา้ ทขี่ องส ือ่ มวลชนท ไี่ ปยก ระด บั ค วามค าดห วงั ข องป ระชาชนใหอ้ ยากม อี ยากเปน็ น ัน้ อาจก อ่ ใหเ้ กดิ ค วามค บั ข อ้ งใจ
เมื่อไม่สามารถพัฒนาไปถึงร ะดับท ี่คาดห วัง ในป ระเด็นน ี้ผ ู้ว ิจัยม ุ่งศึกษาวิเคราะห์สาเหตุ – ผลลัพธ์ มองว ่าส ื่อมวลชน
เป็นเหตุแ ห่งก ารเปลี่ยนไปข องส ังคมในทิศทางใด
