Page 39 - ไทยศึกษา
P. 39
สังคมไทย ๕-29
สู่สภาพการเส่ือมประสิทธิภาพ เกิดปัญหาต่างๆ หลายประการ ต้ังแต่ความสับสนเรื่องจ�ำนวนไพร่หลวง
และไพรส่ ม ความสบั สนของการควบคมุ กำ� ลงั คน เรอื่ งเงนิ สว่ ยหรอื เงนิ คา่ ราชการคา้ งอยตู่ ามกรมกองตา่ งๆ
การขาดแรงงานไพรใ่ นบางกรมกอง และการขาดประสทิ ธภิ าพของกำ� ลงั ทหาร (ศุภรตั น์ เลิศพาณิชย์กลุ ,
๒๕๔๓, น. ๕๗-๖๔)
ส่วนในด้าน การขาดประสิทธิภาพของหน่วยงานราชการต่าง ๆ นั้น สุมาลี บ�ำรุงสุข (๒๕๓๒,
น. ๔๑๕-๔๑๖) ไดส้ รุปไว้ว่ามี ๒ ประการดงั น้ี
๑) กรมกองต่างๆ มีภาระหน้าที่และบทบาทซ�้ำซ้อน ก้าวก่าย ปะปนกัน ไม่ได้มีหน้าท่ี
เฉพาะดา้ นตามชื่อกรมกองทีค่ วรเป็น หนา้ ที่การปกครอง การศาล การจดั เก็บรายไดแ้ ละการคลัง ตลอด
จนการทหารแยกย้ายอยู่ในความรับผิดชอบของหลายกรมกอง ดังนั้น บางกรมกองจึงมีภาระหน้าที่มาก
เช่น กรมพระคลงั นอกจากควบคมุ เรอื่ งการจัดเก็บรายไดแ้ ละการคา้ แลว้ ยังตอ้ งรบั ผิดชอบการปกครอง
หัวเมืองชายทะเลตะวันออก การต่างประเทศ และการศาล มีภาระมากจนท�ำงานอย่างมีประสิทธิภาพ
ไม่ได้ ในขณะท่บี างกรมกองไม่มีภาระอะไรจะทำ� มากนกั เชน่ กรมช้าง กรมมา้ กรมภูษามาลา เป็นตน้
๒) ในสงั คมจารตี ของไทยกอ่ นการปรบั ปรงุ บา้ นเมอื งใหท้ นั สมยั ในรชั กาลที่ ๕ นนั้ ขนุ นาง
เกือบทั้งหมดไม่มีเงินเดือนประจ�ำ และไม่มีงบประมาณค่าใช้จ่ายในแต่ละกรมกอง ต้องหารายได้จาก
ผลประโยชนใ์ นตำ� แหน่งและหน้าที่การงานของกรมตน เช่น คา่ ธรรมเนียม ค่าปรบั หรอื ส่วนลดท่ีได้จาก
การจดั เก็บรายได้ คือ ส่วยสาอากรตา่ งๆ ปรากฏว่าบางกรมเจา้ หนา้ ท่สี ามารถหาผลประโยชน์ได้มากพอ
แกก่ ารทำ� งาน แตบ่ างกรมกไ็ มม่ ผี ลประโยชนเ์ พยี งพอทจี่ ะดำ� เนนิ งาน และเปดิ ทางใหม้ กี ารทจุ รติ ไดง้ า่ ยดว้ ย
พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงสรปุ ปญั หาของการขาดประสทิ ธภิ าพในการทำ� งาน
ของหนว่ ยงานราชการตา่ งๆ ในสมัยกอ่ นการปรับปรงุ บา้ นเมอื งว่า กรมทที่ �ำหนา้ ที่ปกครองดแู ลราษฎรไม่
อาจบำ� บดั ทกุ ขบ์ ำ� รงุ สขุ แกร่ าษฎรไดท้ วั่ ถงึ กรมทดี่ แู ลดา้ นการศาลและตลุ าการไมใ่ หค้ วามเทย่ี งธรรม ลา่ ชา้
กรมท่ีจัดเก็บภาษีอากรท�ำงานร่ัวไหล มีเงินคั่งค้างมาก มีการแสวงหาผลประโยชน์ที่ไม่ชอบธรรมอย่าง
กวา้ งขวาง “...กรมตา่ งๆ แยกกนั อยู่ ไมม่ ผี ใู้ ดบงั คบั บญั ชาใครเปน็ ลำ� ดบั และไมม่ กี ารสโมสรพรอ้ มเพรยี ง
กัน เมื่อมีราชการอันใดขึ้น ก็ซัดทอดโยเยกันไป กว่าจะเดินได้ตลอดทุกกรมบรรดาที่เกี่ยวข้อง ก็เป็นการ
เนิ่นช้าเสียแล้ว”
นอกจากปัญหาที่เกิดในหน่วยงานบริหารส่วนกลางแล้ว ในส่วนภูมิภาค เน่ืองจากการคมนาคม
ติดตอ่ สอ่ื สารไมส่ ะดวก เจ้าเมืองในหวั เมืองช้ันนอกและเจ้าประเทศราชจึงมีอสิ ระในการปกครองเมืองของ
ตนคอ่ นขา้ งมาก รฐั บาลไมอ่ าจเขา้ ไปควบคมุ การจดั เกบ็ ภาษอี ากร การใชจ้ า่ ยเงนิ รายได้ การศาล และการ
ควบคมุ ดูแลราษฎรในหัวเมืองช้ันนอกและประเทศราชไดอ้ ย่างทวั่ ถงึ เจ้าเมืองเหลา่ นจี้ งึ มฐี านะและอำ� นาจ
ในทอ้ งถนิ่ เสมือนพระราชาองคห์ นง่ึ ทเี ดียว
กล่าวได้ว่า การขาดประสิทธิภาพของกรมกองต่างๆ และระบบไพร่ซ่ึงมีความส�ำคัญยิ่งต่อสังคม
ไทยในสมยั จารตี เปน็ เหตปุ จั จยั ทท่ี ำ� ใหก้ ารปฎริ ปู บา้ นเมอื งครงั้ ใหญจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งเกดิ ขน้ึ ไมช่ า้ กเ็ รว็ ภยั คกุ คาม
จากจกั รวรรดนิ ยิ มตะวนั ตกเปน็ ตวั เรง่ ใหก้ ารปรบั ปรงุ บา้ นเมอื งใหท้ นั สมยั เพอื่ สอดรบั กบั ความผนั แปรตาม
สภาพการณแ์ วดล้อมอุบตั เิ ร็วข้ึน
