Page 36 - ไทยศึกษา

๕-26 ไทยศึกษา

ความน�ำ

ในรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั (พ.ศ. ๒๔๑๑-๒๔๕๓) มเี หตกุ ารณส์ ำ� คญั เกดิ
ขึ้นมาก ที่ส�ำคัญยิ่งก็คือ การปรับปรุงบ้านเมืองให้ทันสมัยทั้งด้านการเมืองการปกครอง เศรษฐกิจ และ
สงั คม ทำ� ใหส้ งั คมจารตี ของไทยทด่ี �ำรงตอ่ เนอื่ งกนั มาหลายรอ้ ยปสี ลายไป เปลยี่ นแปลงเขา้ สสู่ งั คมสมยั ใหม่
ทไี่ ดพ้ ฒั นาสบื เนอ่ื งมาจนถงึ ทกุ วนั นี้ ขอ้ พนิ จิ ทสี่ ำ� คญั มอี ยวู่ า่ มเี หตปุ จั จยั ใดทท่ี ำ� ใหก้ ารปฏริ ปู บา้ นเมอื งครงั้
ใหญก่ อ่ เกดิ ขน้ึ และไดเ้ กดิ ผลสำ� คญั อะไรบา้ งจากการปฏริ ปู ครง้ั น้ี จนทำ� ใหเ้ กดิ การเปลยี่ นแปลงเขา้ สคู่ วาม
เป็น “สยามใหม่” ทแ่ี ตกตา่ งอย่างมากจากที่ผ่านมา เนือ้ หาสาระในตอนที่ ๕.๒ น้ีจะพจิ ารณาถึงประเด็น
ท่ไี ด้กลา่ วมาขา้ งต้น

เร่ืองท่ี ๕.๒.๑
ปัจจัยท่ีท�ำให้เกิดการเปล่ียนแปลงเข้าสู่สังคมสมัยใหม่

การปฏริ ปู บา้ นเมอื งทกุ ๆ ดา้ นในสมยั รชั กาลที่ ๕ เปน็ เหตกุ ารณห์ นง่ึ ทสี่ ำ� คญั ยง่ิ ในประวตั ศิ าสตรไ์ ทย
เป็นพื้นฐานในการเปลี่ยนแปลงเข้าสู่สังคมสมัยใหม่ เม่ือพิจารณาจากข้อมูลหลักฐานท่ีมีอยู่สรุปได้ว่า มี
ปจั จยั สำ� คญั อยู่ ๓ ประการ ทท่ี ำ� ใหเ้ กดิ การปฏริ ปู ครงั้ ใหญน่ ้ี ไดแ้ ก่ การแผอ่ ำ� นาจของจกั รวรรดนิ ยิ มตะวนั ตก
การขาดประสิทธิภาพของระบบไพร่และหน่วยงานราชการตลอดจนถึงการท่ีกลุ่มคนรุ่นใหม่ได้เรียนรู้
วทิ ยาการตะวนั ตก

๑. การแผ่อ�ำนาจของจักรวรรดินิยมตะวันตก

ปลายพุทธศตวรรษท่ี ๒๔ (ครสิ ต์ศตวรรษที่ ๑๙) ประเทศตะวันตกซงึ่ มอี งั กฤษและฝร่ังเศสเปน็
แกนนำ� รวมทง้ั เปน็ มหาอำ� นาจในสงั คมโลกขณะนน้ั ไดผ้ า่ นการปฏวิ ตั ทิ างวทิ ยาศาสตร์ (ศตวรรษที่ ๑๖-๑๗)
การปฏวิ ตั อิ ตุ สาหกรรม (ศตวรรษท่ี ๑๘-๑๙) และการปฏวิ ตั ปิ ระชาธปิ ไตย (ศตวรรษท่ี ๑๘-๑๙) ผลสำ� เรจ็
จากการปฏวิ ตั ทิ ง้ั สามดา้ นทก่ี ลา่ วมาน้ี ทำ� ใหป้ ระเทศตะวนั ตกมพี ลงั อำ� นาจทางเศรษฐกจิ วทิ ยาศาสตรแ์ ละ
เทคโนโลยี รวมทั้งพลังอำ� นาจทางทหาร เหนือกว่าประเทศอนื่ ๆ จ�ำนวนมากในสังคมโลก

ความเจรญิ กา้ วหนา้ ทางเศรษฐกจิ ท�ำใหป้ ระเทศตะวนั ตกตอ้ งการแหลง่ วตั ถดุ บิ ตลาดการคา้ และ
ที่ขยายการลงทุน เพื่อสนองตอบการขยายตัวของกิจการด้านอุตสาหกรรม ความต้องการนี้เมื่อผสานกับ
พลังชาตินิยมที่ปรารถนาอย่างแรงกล้าในการแผ่ศักด์ิศรีเกียรติภูมิของชาติตนให้เป็นท่ีประจักษ์ รวมท้ัง