Page 59 - การส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค
P. 59
ปัจจัยท ี่มีอิทธิพลต่อภ าวะส ุขภาพข องป ระชากร 3-5
บทนำ
ปัจจุบันในหลายประเทศรวมถึงประเทศไทยกำลังเผชิญกับการระบาดของโรคไม่ติดต่อโดยเฉพาะอย่างยิ่ง
โรคไม่ต ิดต่อท ี่ม ีสาเหตุมาจ ากพฤติกรรมท ี่มีค วามสัมพันธ์กับวิถีชีวิตทั้งในเรื่องของก ารบ ริโภคที่ไม่เหมาะส ม การส ูบ
บุหรี่ และการขาดการออกกำลังกาย ดังนั้น นักสาธารณสุขควรทำความเข้าใจแนวโน้มการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม
เหล่านี้ รวมถ ึงผลท ี่จะเกิดขึ้น เพื่อท ี่จ ะหาแนวทางก ารป้องกันป ระชาชนไม่ให้เจ็บป ่วยด้วยโรคที่ป ้องกันได้ ตลอดจน
ลดการสูญเสียช ีวิตก ่อนวัยอันควร
ในช่วงสามทศวรรษที่ผ่านมาจนถึงปัจจุบัน ประชากรโลกเผชิญกับการเปลี่ยนผ่านที่สำคัญอยู่ 3 ระยะคือ
การเปลี่ยนผ ่านท างป ระชากร (Demographic Transition) การเปลี่ยนผ ่านทางว ิทยาการระบาด (Epidemiologic
Transition) และก ารเปลี่ยนผ่านทางโภชนาการ (Nutrition Transition) ที่นำสู่ก ารร ะบาดของโรคท ี่แตกต ่างก ัน
การเปลี่ยนผ่านทางประชากรแสดงให้เห็นในรูปของการลดลงของอัตราเจริญพันธุ์ การลดลงของอัตราตาย
สูงโดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศอ ุตสาหกรรม (ประเทศท ี่พัฒนาแล้ว) จะเห็นการเปลี่ยนผ ่านดังกล่าวท ี่เด่นชัด ทั้งนี้
เนื่องจากก ารเพิ่มข ึ้นข องค ุณภาพก ารใหบ้ ริการส ุขภาพ ส่งผ ลใหป้ ระชากรโดยร วมม ีอายคุ าดเฉลี่ย (Life Expectancy)
เพิ่มขึ้น สิ่งเหล่าน ี้นำสู่ก ารเปลี่ยนผ่านท างร ะบาดที่อธิบายตามแ นวคิดข องออมราน (Omran, 1971) ที่อธิบายถึงความ
เชื่อมโยงร ะหว่างโรคติดเชื้อกับการขาดส ารอาหาร ความอ ดอยาก สุขาภิบาลสิ่งแวดล้อมและสุขาภิบาลอาหาร ร่วมก ับ
การเปลี่ยนผ่านทางโภชนาการ นับตั้งแต่ศ ตวรรษท ี่ 1900 จนถึงป ัจจุบัน ซึ่งพบก ารล ดลงของภาวะขาดสารอ าหารและ
การลดลงของโรคติดเชื้อที่มีสาเหตุจากสิ่งแวดล้อมและสุขอนามัยที่ไม่สะอาด ในขณะเดียวกันจะพบการเพิ่มขึ้น
ของความชุกของโรคไม่ติดต่อ (โรคเรื้อรัง) ที่มีสาเหตุมาจากโลกาภิวัตน์ (Globalization) ที่ใช้เศรษฐกิจเป็นตัวนำ
ในการพัฒนาประเทศสู่ความเป็นเมือง ทำให้เกิดการขาดความสมดุลระหว่างสิ่งแวดล้อมและคุณภาพชีวิต ส่งผล
ต่อการเปลี่ยนแปลงของรูปแบบการดำรงชีวิต โดยเฉพาะอย่างยิ่งรูปแบบการใช้ชีวิตแบบนั่งๆ นอนๆ (Sedentary
Lifestyle)
ลิขสทิ ธขิ์ องมหาวิทยาลยั สโุ ขทัยธรรมาธริ าช
