Page 86 - การส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค
P. 86
3-32 การส ่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค
8. การพ ฒั นาในว ยั เดก็ ชีวิตช ่วงก ่อนค ลอดจ นถึงช ่วงช ีวิตในว ัยเด็กม อี ิทธิพลต ่อส ถานะส ุขภาพ คุณภาพช ีวิต
ทักษะช ีวิต และค วามสามารถต่างๆ เมื่อเติบโตเป็นผ ู้ใหญ่ เช่น เด็กที่เมื่อแรกค ลอดมีน ้ำหนักน ้อยจะม ีความเสี่ยงต่อ
การต าย ความผ ดิ ป กตทิ างส มอง ความพ กิ ารแ ตก่ ำเนดิ แ ละพ ฒั นาการช า้ ม ากกวา่ เดก็ ท มี่ นี ำ้ ห นกั ป กติ เปน็ ตน้ นอกจากน ี้
การด ูแลในว ัยเด็กย ังม ผี ลต ่อค วามส มบูรณข์ องจ ิตใจ และค วามส ัมพันธท์ างส ังคมเมื่อเติบโตเป็นว ัยร ุ่นแ ละผ ู้ใหญด่ ้วย
9. การบ รกิ ารส ขุ ภาพ บรกิ ารส ขุ ภาพท เี่ นน้ ด า้ นก ารส ง่ เสรมิ สขุ ภ าพแ ละก ารป อ้ งกนั โรคม ผี ลต อ่ ส ถานะส ขุ ภาพ
ของป ระชาชนในท างท ดี่ ี บรกิ ารเหลา่ น ี้ ไดแ้ ก่ บรกิ ารอ นามยั แ มแ่ ละเดก็ การด แู ลก อ่ นค ลอด การเสรมิ ส รา้ งภ มู คิ ุม้ กนั โรค
การต รวจว ินิจฉัยโรคต ั้งแต่ร ะยะแ รก การให้ส ุขศึกษาเกี่ยวก ับป ัจจัยเสี่ยงต ่อส ุขภาพแ ละท างเลือกต ่างๆ เพื่อส ุขภาพด ี
สำหรับประเทศไทยนั้น ตามธรรมนูญสุขภาพคนไทย ปี 2545 ได้จำแนกป ัจจัยที่ม ีผ ลต่อสุขภาพ ซึ่งม ีความ
เชื่อมโยงและส่งผลต่อกัน รวมถึงส่งผลต่อสุขภาพด้วย ปัจจัยที่กล่าวถึงนี้ประกอบด้วย 3 กลุ่มคือ 1) ปัจจัยด้าน
ปจั เจกบคุ คล 2) ปจั จัยด ้านส ิ่งแ วดล้อม และ 3) ปัจจัยด ้านร ะบบบ รกิ ารส ขุ ภาพ ทั้งนกี้ ารเปลี่ยนแปลงข องป ัจจัยด ังก ลา่ ว
มีลักษณะเป็นพ ลวัต ดังนั้น ในการศ ึกษาถ ึงป ัจจัยท ี่ม ีผ ลต ่อสุขภาพตามม ุมมองนี้ จำเป็นต้องว ิเคราะห์แ ละสังเคราะห์
จากการเปลี่ยนแปลงข องป ัจจัยด ังก ล่าวต ามช่วงเวลาห รือสถานการณ์ท ี่เปลี่ยนแปลงไปด ้วย ดังนี้
ปจั จยั ด้านปจั เจกบคุ คล เป็นปัจจัยที่ส ำคัญระดับแรกที่มีผลกระท บต ่อสุขภาพ โดยปัจจัยด้านปัจเจกบุคคล
ที่สำคัญ ได้แก่
1) ปัจจัยด า้ นพ ันธกุ รรม ซึ่งในท ี่น ี้ หมายถ ึง ลักษณะทางกรรมพันธุ์ที่ส ืบทอดม าของแต่ละบุคคลท ี่ส่งผ ลให้
เกิดก ารเจ็บป ่วย เช่น โรค หรือค วามผิดป กติท ี่ถ่ายทอดท างก รรมพันธุ์ เป็นต้น
2) ปัจจยั ทเี่ก่ียวขอ้ งก ับพฤติกรรม ได้แก่ พฤติกรรมการบ ริโภคอาหาร การบ ริโภคยา การสูบบุหรี่ การด ื่ม
เครื่องด ื่มท ี่มีแอลกอฮอล์ การบริโภคเครื่องดื่มท ี่ผสมค าเฟอ ีน การเสพสารเสพติด แบบแผนการดำเนินช ีวิต การอ อก
กำลังกายและการพักผ่อน การขับขี่รถ พฤติกรรมทางเพศ พฤติกรรมการดูแลตนเองด้านสุขภาพและการใช้บริการ
สุขภาพ ซึ่งมีท ั้งพฤติกรรมท ี่ส ่งผลเสียต ่อสุขภาพ เช่น การสูบบ ุหรี่ ดื่มส ุรา เป็นต้น และพ ฤติกรรมท ี่ส ่งผลด ีต ่อส ุขภาพ
เช่น การอ อกกำลังก าย เป็นต้น ในการศึกษาพ ฤติกรรมนี้จะทำให้เห็นแนวโน้มพฤติกรรมในอนาคตและส ามารถค าด
ประมาณแ นวโน้มส ุขภาพได้
3) ปัจจัยด้านสรีรวิทยา ได้แก่ โครงสร้างของร่างกาย น้ำหนัก ส่วนสูง ระดับความดันโลหิต พัฒนาการ
ในแต่ละช่วงวัย โดยเฉพาะพัฒนาการตั้งแต่อยู่ในครรภ์มารดาและวัยทารก รวมทั้งปัจจัยด้านเพศและอายุซึ่งทำให้
การเกิดโรคของแต่ละค นแตกต่างกัน
4) ปจั จยั ด า้ นจ ติ วทิ ยา ได้แก่ การม องโลกในแ งด่ ี การน ับถือต นเอง ปัจจัยท างด ้านจ ิตวิทยาจ ะส ่งผ ลต ่อค วาม
สามารถของบ ุคคลในการจ ัดการก ับปัญหาต่างๆ ที่มากระทบ และค วามส ามารถในการจ ัดการความเครียด
ปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อม เป็นปัจจัยที่มีผลต่อสุขภาพที่สำคัญเนื่องจากบุคคลต้องอาศัยอยู่รวมกัน ดังนั้น
สิ่งแวดล้อมร อบตัวจ ึงม ีอ ิทธิพลต ่อส ุขภาพ ปัจจัยด ้านสิ่งแวดล้อมที่มีผ ลต ่อสุขภาพสำคัญ ได้แก่
1) เศรษฐกจิ ซึง่ ร วมถ งึ การเตบิ โตท างเศรษฐกจิ โครงสรา้ งท างเศรษฐกจิ การกร ะจ ายร ายไดแ้ ละค วามย ากจน
ความร ่วมม ือทางเศรษฐกิจในระดับโลกและภ ูมิภาค การเปลี่ยนแปลงทางด ้านเศรษฐกิจดังก ล่าวก่อให้เกิดผ ลกร ะท บ
ต่อสุขภาพในเรื่องค่าใช้จ่ายด้านสุขภาพ บทบาทของรัฐ/เอกชนในการจัดบริการสุขภาพ และการกระจายทรัพยากร
สุขภาพ นอกจากน ี้ อาจส ่งผ ลต ่อปัญหาสุขภาพจิต
2) การศึกษา ในที่นี้เป็นมุมมองเกี่ยวกับความรู้ความสามารถและทักษะ (วัดจากอัตราการรู้หนังสือ อัตรา
การเรียนร ู้ ) โครงสร้างท างการศ ึกษา (วัดจ ากอ ัตราก ารเรียนต ่อ ความเสมอภ าคท างการศ ึกษา) และค ุณภาพก ารศ ึกษา
ซึ่งมุมมองด้านการศึกษานี้จะสะท้อนให้เห็นถึงการกลั่นกรองข้อมูลข่าวสารอย่างรู้เท่าทัน ทำให้เกิดพฤติกรรมต่อ
สุขภาพที่ดี และก ารเข้าถึงบ ริการสุขภาพ
ลขิ สทิ ธข์ิ องมหาวทิ ยาลยั สุโขทยั ธรรมาธิราช
