Page 90 - การส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค
P. 90
3-36 การส ่งเสริมสุขภ าพและก ารป้องกันโรค
2. การเปล่ยี นแปลงขนาดประชากรกับภาวะส ุขภาพ
เมื่อก ล่าวถ ึงข นาดข องป ระชากรก ับส ุขภาพแ ล้ว ส่วนม ากน ิยมว ัดจ ากค วามห นาแ น่นข องป ระชากรต ่อพ ื้นที่ ซึ่ง
ความห นาแ น่นข องป ระชากรท ีแ่ ตกต ่างก ันในแ ต่ละพ ื้นทีน่ ีเ้อง ส่งผ ลต ่อส ุขภาพข องป ระชากรแ ตกต ่างก ัน โดยส ่งผ ลท ั้ง
ทางต รงแ ละท างอ ้อม ในพ ื้นทีท่ ีป่ ระชากรม คี วามห นาแ น่นม ากเกินไปย ่อมส ่งผ ลต ่อค ุณภาพช ีวิตข องป ระชากร หากไม่มี
การจัดระบบที่อยู่อาศัยให้ถูกสุขลักษณะ และการที่ความหนาแน่นของประชากรเพิ่มสูงขึ้นจะเกิดการแย่งทรัพยากร
ตลอดจนก ารทำลายสิ่งแ วดล้อม เช่น ภาวะน้ำเสีย อากาศเสีย ปริมาณขยะมูลฝอยที่เพิ่มข ึ้น เป็นต้น สิ่งเหล่าน ี้ก่อให้
เกิดอ ันตรายต่อส ุขภาพได้ ดังจ ะเห็นว ่า ในช ุมชนท ี่แ ออัดจะเสี่ยงต ่อการเกิดโรคต ิดเชื้อ โดยเฉพาะอย่างย ิ่งโรคท ี่เกี่ยว
กับร ะบบท างเดินห ายใจ โรคภ ูมิแพ้ และโรคร ะบบท างเดินอ าหาร นอกจากน ีพ้ บว ่า คนในเมืองใหญท่ ีม่ ปี ระชากรอ ยูห่ นา
แน่นมีค วามเครียดสูงก ว่าคนที่อ ยู่ในเมืองเล็กห รือในชนบท
อย่างไรก็ตาม ในประเด็นเรื่องความหนาแน่นของประชากรที่ส่งผลต่อสุขภาพนั้นอาจจะมองไม่เห็นภาพที่
ชัดเจน เนื่องในการพิจารณาปัจจัยเรื่องความหนาแน่นของประชากรนั้น นิยมพิจารณาควบคู่กับความยากจน ความ
เป็นเมือง และก ารจ ัดส ุขาภิบาลสิ่งแ วดล้อม ร่วมด้วย จึงจ ะส ะท้อนภาพข องผลที่มีต่อภาวะส ุขภาพได้ชัดเจนข ึ้น
นอกจากนี้ เมื่อพิจารณาประเด็นในด้านผลกระทบของการย้ายถิ่นต่อภาวะสุขภาพแล้วพบว่า การย้าย
ถิ่นอาจเป็นการแพร่เชื้อหรือนำโรคจากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่ง ไม่ว่าจะเป็นการย้ายถิ่นชั่วคราวหรือถาวร หากมีการ
เคลื่อนย้ายประชากร โอกาสเกิดการแพร่ระบาดของโรคจะเพิ่มขึ้น ประเทศต่างๆ จึงมีมาตรการทางกฎหมายและ
มาตรการทางด้านสาธารณสุขเพื่อควบคุมการระบาดของโรค จะเห็นได้ชัดจากกรณีการระบาดของโรคไข้หวัด 2009
ที่ระบาด ซึ่งมีการแพร่กระจายอย่างรวดเร็ว สาเหตุที่สำคัญสาเหตุหนึ่งที่ทำให้มาตรการควบคุมไม่ประสบผลสำเร็จ
คือ การท ี่ประชากรมีการย ้ายถ ิ่น
การย้ายถ ิ่นอาจส ่งผ ลท ั้งเชิงบ วกและเชิงลบต ่อภาวะส ุขภาพ เมื่อมองในมุมมองป ัจเจกบุคคลคือ หากบุคคล
ที่เป็นโรคมีก ารย ้ายถิ่น โอกาสที่จ ะแ พร่เชื้อส ู่ถ ิ่นปลายทางจ ะม ีม าก หรือย ้ายถ ิ่นไปอ ยู่ในท ี่ท ี่มีการแพร่ร ะบาดของโรค
อาจจ ะต ิดโรคจ ากถ ิ่นท ี่ย ้ายเข้าไปอ ยู่ แต่ในท างก ลับก ัน หากม ีก ารย ้ายถ ิ่นในภ าวะป กติค ือ ไม่มีก ารแ พร่ร ะบาดข องโรค
การย้ายถิ่นจะมีผลต่อภาวะส ุขภาพของผู้ท ี่ย้ายถ ิ่นม ากน ้อยเพียงใดข ึ้นอ ยู่ก ับว ่า ถิ่นปลายท างนั้นมีสิ่งแ วดล้อม ความ
หนาแน่นข องประชากรและร ะบบบริการสุขภาพอ ยู่ในระดับใด
สำหรับป ระเทศไทย การย ้ายถ ิ่นท ี่ส ำคัญแ ละส ่งผ ลต ่อส ุขภาพม ี 2 ลักษณะค ือ 1) การอ พยพย ้ายถ ิ่นจ ากช ุมชน
ชนบทม าส ู่เมือง จากก ารพัฒนาป ระเทศท ี่ม ุ่งเน้นส ่งเสริมอุตสาหกรรม ทำให้ช าวช นบทจ ำนวนม ากต้องอ พยพเข้าเมือง
เพื่อข ายแ รงงานในภ าคอ ุตสาหกรรมแ ละบ ริการม ากข ึ้น ทำใหผ้ ูอ้ พยพต ้องป รับเปลี่ยนว ิถชี ีวิตแ บบช นบทเป็นแ บบเมือง
ทำให้ผู้อพยพบางส ่วนเกิดป ัญหาในการปรับตัว ซึ่งนำไปสู่ปัญหาส ุขภาพตามม า เช่น ปัญหาส ุขภาพจิต โรคก ระเพาะ
อาหาร ความดันโลหิตสูง เป็นต้น และโรคบางโรคที่มักเกิดในชุมชนแออัด ได้แก่ ภาวะทุพโภชนาการในเด็ก โรค
ท้องร่วงและวัณโรค นอกจากนี้ผู้อพยพส่วนใหญ่ที่ต้องทำงานในโรงงานยังต้องเสี่ยงต่อการเกิดโรคที่เกี่ยวกับการ
ประกอบอาชีพ เช่น การได้รับสารเคมีในโรงงาน เป็นต้น สำหรับผู้อพยพที่ขายบริการทางเพศมีโอกาสเสี่ยงต่อการ
เกิดโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ เมื่อมีการอพยพเข้าสู่เมืองมากขึ้นจะก่อให้เกิดปัญหาเมืองใหญ่ที่ต้องมีการวางแผน
พัฒนาเมือง และก ารจ ัดบ ริการส ุขภาพใหค้ รอบคลุมป ระชากรท ุกก ลุ่มเป้าห มาย ซึ่งร วมถ ึงผ ูอ้ พยพด ้วย และ 2) รูปแ บบ
การอ พยพในป ระเทศไทยท ีพ่ บบ ่อยในป ัจจุบันค ือ การอ พยพแ รงงานข ้ามช าติ เข้าม าในป ระเทศไทย โดยเฉพาะแ รงงาน
ราคาถ ูกท ี่มาจ ากป ระเทศข ้างเคียง เช่น พม่า ลาว กัมพูชา เป็นต้น ทั้งท ีเ่ข้าม าอ ย่างถ ูกก ฎหมายแ ละผ ิดก ฎหมาย แรงงาน
อพยพดังกล่าว มีจำนวนมากโดยเฉพาะในบริเวณชายแดน ทำให้เกิดการแพร่ระบาดของโรคต่างๆ เช่น มาลาเรีย
อุจจาระร ่วง โรคเอดส์ วัณโรค ซิฟิลิส เป็นต้น รวมทั้งโรคที่ป ระเทศไทยควบคุมได้แล้ว อาจม ีการแ พร่ระบาดกลับขึ้น
มาใหม่ เช่น โรคเท้าช้าง เป็นต้น
ลิขสิทธิ์ของมหาวทิ ยาลัยสุโขทยั ธรรมาธิราช
