Page 92 - การส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค
P. 92
3-38 การส่งเสริมสุขภ าพและก ารป ้องกันโรค
เรือ่ งท ี่ 3.3.3
การเปลี่ยนแปลงพ ฤติกรรมแ ละวิถกี ารดำเนินชวี ติ ทมี่ ีผลตอ่ ภ าวะสขุ ภาพ
พฤติกรรมสุขภาพ (Health Behavior) หมายถึง การเปลี่ยนแปลงทางด้านที่เกี่ยวกับสุขภาพซึ่งเกิดขึ้นทั้ง
ภายใน และภายนอก พฤติกรรมสุขภาพจะรวมถึงการปฏิบัติที่สังเกตได้และการเปลี่ยนแปลงในที่สังเกตไม่ได้ แต่
สามารถวัดได้ว ่า เกิดขึ้น เป็นการปฏิบัติหรือก ารแสดงออกของบ ุคคลในการกร ะท ำห รืองดเว้นก ารกร ะทำในสิ่งที่มีผล
ต่อส ุขภาพ โดยอาศัยค วามรู้ ความเข้าใจ เจตคติ และการป ฏิบัติต นท างสุขภาพท ี่เกี่ยวข้องสัมพันธ์ก ันอย่างเหมาะส ม
พฤติกรรมส ุขภาพ แบ่งออกเป็น 3 ประเภท ดังนี้
1) พฤติกรรมก ารป ้องกนั โรค หมายถึง พฤติกรรมที่ลดโอกาสเสี่ยงต่อการเกิดโรคต่างๆ เช่น การออกก ำลัง
กาย ปฏิบัติต นให้ถ ูกสุขลักษณะ การต รวจสุขภาพเป็นประจำท ุกป ี เป็นต้น
2) พฤติกรรมเม่ือเจ็บป่วย เป็นการปฏิบัติเมื่อร่างกายมีอาการผิดปกติหรือเจ็บป่วย เช่น การเพิกเฉย
การถามเพื่อนฝ ูงเกี่ยวกับอ าการของต น การแสวงหาก ารร ักษาพ ยาบาล การห ลบห นีจ ากสังคม เป็นต้น
3) พฤติกรรมบ ทบาทข องการเจ็บปว่ ย เป็นการป ฏิบัติต ัวเมื่อทราบผ ลการวินิจฉัยโรคแ ล้ว เช่น รับประทาน
ยาตามแพทย์สั่ง การเลิกส ูบบ ุหรี่ เป็นต้น
วิถีก ารดำเนนิ ชวี ติ (Lifestyle) หมายถึง วิถีทางการใช้ชีวิตที่ข ึ้นอยู่กับแบบแผนพ ฤติกรรมที่แตกต ่างก ัน ซึ่ง
ถูกก ำหนดโดยต ัวแปรต ่างๆ ทีม่ อี ิทธิพลต ่อก ัน ได้แก่ บุคลิกข องค น ความเชื่อ ค่าน ิยม ปฏิสัมพันธท์ างส ังคม และส ภาพ
ความเป็นอยู่ทางเศรษฐกิจสังคม ซึ่งผลกระทบต่อเนื่องถึงพฤติกรรมสุขภาพเป็นปัจจัยที่สำคัญยิ่งต่อภาวะสุขภาพ
อนามัยของค นในสังคม ซึ่งจ ะมีก ารเปลี่ยนแปลงไปต ามก าลเวลาแ ละพัฒนาการข องสังคม
โรคจากวิถีชีวิตหรือพฤติกรรมส ุขภาพที่ไม่เหมาะสม ซึ่งไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อโรค แต่เกิดมาจากสาเหตุ
การใช้วิถีชีวิตที่ไม่ถูกต้องนั้น เกิดจากการบริโภคอาหารที่ไม่ถูกต้อง ขาดการออกกำลังกาย สูบบุหรี่ ดื่มเหล้า และ
กินผักผลไม้น้อย ทำให้ป่วยเป็นโรคหัวใจ โรคหลอดเลือดสมอง โรคมะเร็ง โรคเบาหวาน โรคทางเดินหายใจอุดกั้น
เรื้อรัง และโรคความดันโลหิตสูงมากขึ้น จากการวิเคราะห์ข้อมูลจำนวนและอัตราตายด้วยโรคไม่ติดต่อที่เป็นปัญหา
สาธารณสุขสำคัญของประเทศ เช่น โรคหัวใจและหลอดเลือด โรคความดันโลหิตสูง โรคหัวใจขาดเลือด โรคหลอด
เลือดสมอง (อัมพฤกษ์ อัมพาต) โรคเบาหวานแ ละอ ุบัติเหตุจากก ารจราจรทางบ ก เป็นต้น จากร ายงานสถิติสาธารณสุข
พ.ศ. 2540-2549 พบว่า จำนวนและอัตราตายด้วยโรคมะเร็งและโรคหัวใจขาดเลือด มีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้น ส่วน
จำนวนและอัตราต ายด้วยโรคหัวใจแ ละห ลอดเลือด โรคความด ันโลหิตส ูง โรคหลอดเลือดสมอง (อัมพฤกษ์ อัมพาต)
โรคเบาห วานและอุบัติเหตุจากก ารจราจรทางบ กพบว่า มีแนวโน้มชะลอตัวลง
ประเทศไทยในแ ต่ละปีจะมีผู้เสียชีวิตด้วยโรคจากวิถีชีวิตด ังก ล่าว ประมาณ 1 ใน 4 ของจ ำนวนผ ู้เสียช ีวิต
ทั้งหมด ในระดับโลกพบว่า การเสียชีวิตจากโรคดังกล่าว มีจำนวนผู้เสียชีวิตมากกว่าผู้เสียชีวิตด้วยโรคติดเชื้อ เช่น
โรคเอดส์ มาลาเรีย เป็นต้น ไปแล้ว 2 เท่าต ัว นอกจากน ี้ องค์การอนามัยโลกยังระบุว ่า ในปี 2548 ทั่วโลกมีผ ู้เสียชีวิต
จากโรคจ ากวิถีช ีวิต 35 ล้านค น หรือร ้อยล ะ 60 ของผู้เสียชีวิตทั้งหมด 58 ล้านค น และห ากไม่เร่งแก้ไข คาดว ่า ในปี
2558 จะม ีผ ู้เสียช ีวิตจากโรคด ังกล่าวเพิ่มข ึ้นร ้อยล ะ 17 หรือป ระมาณ 41 ล้านค น ซึ่งประเทศไทยได้ก ำหนดเป้าหมาย
หลักไว้ในแ ผนพ ัฒนาเศรษฐกิจแ ละส ังคมแ ห่งช าติ ฉบับท ี่10 (พ.ศ. 2550-2554) และแ ผนพ ัฒนาส ุขภาพแ ห่งช าติฉ บับ
ที่ 10 พ.ศ. 2550-2554 เพื่อล ดปัจจัยเสี่ยง ภาวะโรค และภ าระค่าใช้จ ่ายจ ากโรคไม่ต ิดต่อเรื้อรังดังก ล่าว
ลขิ สทิ ธ์ขิ องมหาวิทยาลยั สุโขทัยธรรมาธริ าช
