Page 151 - พฤติกรรมมนุษย์และจริยธรรมทางเศรษฐกิจและธุรกิจ
P. 151
การพ ัฒนาแบบย ั่งยืนกับจ ริยธรรมต ่อส ิ่งแ วดล้อม 12-21
1.1 แนวคิดว่าด้วยสิทธิของมนุษย์ จากความวิตกกังวลต่อสภาพการณ์ที่เลวร้ายลงของสิ่งแวดล้อมที่ส่งผล
กระทบต่อมนุษย์ ตัวอย่างเช่น มลพิษที่มีผลต่อสุขภาพ การลดลงของความหลากหลายทางชีวภาพที่ส่งผลต่อความ
สูญเสียโอกาสที่จ ะได้ยาร ักษาโรคจากพืช และก ารท ำลายค วามเป็นธ รรมชาติท ี่ห มายถ ึงการส ูญเสียความส วยงามทาง
ภูมิท ัศน์ ดังนั้น แนวคิดจริยธรรมที่ยึดม นุษย์เป็นศ ูนย์กลางจึงม องว่า มนุษย์เท่านั้นที่มีส ิทธิในก ารก ำหนดคุณธรรม
ซึ่งหมายถึงความรับผิดชอบหรือภาระหน้าที่ทั้งหมดที่มนุษย์ต้องมี รวมทั้งภาระหน้าที่ต่อสิ่งแวดล้อมด้วย ทั้งนี้เพื่อ
ความอยู่ดีก ินดีแ ละความมั่งคั่งข องม นุษย์ (human well-being and prosperity)
แนวคิดนี้ยังได้ขยายจุดยืนทางคุณธรรมออกไปยังมนุษย์ที่ยังไม่ถือกำเนิดขึ้นหรือคนรุ่นอนาคต โดยไม่ได้
คำนึงถึงโลกธรรมชาติที่ไม่ใช่มนุษย์ (the non-human natural world) การขยายแนวคิดไปถึงคนรุ่นอนาคตนั้น
เป็นค วามจ ำเป็นท ี่เกิดจ ากข ้อเท็จจริงว ่า ปัญหาส ิ่งแวดล้อมม ากมาย เช่น การเปลี่ยนแปลงข องภูมิอากาศแ ละการหมด
สิ้นไปของทรัพยากร จะส่งผลกระทบต่อคนรุ่นอนาคตมากกว่าจะกระทบต่อคนรุ่นปัจจุบัน ยิ่งกว่านั้น ยังมีหลักฐาน
ที่แสดงว่า กิจกรรมและนโยบายต่างๆ ที่มนุษย์ในปัจจุบันได้ดำเนินการไป จะมีผลกระทบอย่างใหญ่หลวงต่อความ
อยู่ดีก ินดีข องม นุษย์ในอนาคต จากข ้อเท็จจ ริงเหล่านี้นักปรัชญาบ างค น เช่น เกอเวอร์ท (Gewirth, 2001) จึงได้ข ยาย
ความร ับผิดชอบห รือภาระหน้าที่ข องม นุษย์ ตามจริยธรรมท างส ิ่งแวดล้อมไปถึงคนร ุ่นอนาคต รวมถ ึง บาร์ร ี (Barry,
1999) ก็ได้เสนอว ่าค วามร ับผ ิดช อบห รือภ าระห น้าที่ข องม นุษย์ในป ัจจุบัน คือ การร ับรองว ่าจ ะไม่ข ัดข วางค นร ุ่นอ นาคต
ในการได้รับสิ่งจำเป็นพื้นฐานในการดำรงชีวิต ซึ่งในนัยกลับกัน มนุษย์ในปัจจุบันจะต้องคำนึงถึงและปรับระดับการ
ปล่อยม ลพิษ การห มดส ิ้นไปของท รัพยากร การเปลี่ยนแปลงสภาพภ ูมิอากาศ และก ารเพิ่มป ระชากรให้อยู่ในระดับที่
เหมาะส มต่อการด ำรงชีวิตที่ด ี
1.2 แนวคิดว่าด้วยสิทธิของสัตว์ นอกจากการขยายแนวคิดไปยังคนรุ่นอนาคต แนวคิดนี้ยังได้ขยายไปถึง
สัตว์ต่างๆ ด้วย นักป รัชญาที่ช ื่อ ซิงเกอร์ (Singer, 1974) และ เรแ กน (Regan, 1983/2004, Chapter 7) ได้เสนอ
ให้ขยายจุดยืนทางคุณธรรม (moral standing) ให้ครอบคลุมถึงสิ่งมีชีวิตในตระกูลสัตว์ด้วย เนื่องจากจุดยืนทาง
คณุ ธรรมข องท ัง้ ส องน ักค ดิ เนน้ ไปท คี่ วามร ู้สึกน ึกคิด (consciousness) โดยเกณฑข์ องจ ดุ ยืนท างค ุณธรรมข องซ ิงเกอร์
คือ ความรู้สึก (sentience) ที่เกี่ยวข้องก ับศ ักยภาพท ี่จะร ู้สึกถ ึงค วามสุขและค วามเจ็บปวด ในข ณะท ี่ของเรแกนอยู่ท ี่
“ทุกส ิ่งท ี่ม ีช ีวิต” (subjects-of-a-life) นั่นค ือ สิ่งท ี่ม ีค วามเชื่อ ความต ้องการ ความค ิดเห็น ความจ ำ อารมณ์ ความร ู้สึก
ถึงอ นาคต และค วามสามารถในการริเริ่มก ารกระท ำ
สำหรับซิงเกอร์ ในการกำหนดความรับผิดชอบหรือภาระหน้าที่ของมนุษย์นั้น ถ้าสิ่งใดก็ตามมีสิ่งที่เรียกว่า
ความร ู้สึกนึกคิด สิ่งน ั้นจ ะต้องได้ร ับการพิจารณาอ ย่างเท่าเทียมกัน กล่าวคือไม่ใช่ว่าท ุกส ิ่งท ี่ม ีความรู้สึกควรจะได้ร ับ
การป ฏิบัติอ ย่างเท่าเทียมก ัน แต่ค วรจ ะได้ร ับก ารพ ิจารณาอ ย่างเท่าเทียมก ัน ในน ัยห นึ่งบุคคลม ีค วามแ ตกต ่างก ัน และ
ความสนใจหรือการได้ประโยชน์ที่แตกต่างกันของบุคคลที่ต่างกัน ควรจะได้รับการพิจารณา ดังนั้น สำหรับซิงเกอร์
จึงเป็นสิ่งที่ไม่ผิดหากมนุษย์จะปฏิเสธไม่ให้หมูมาออกคะแนนเสียงเลือกตั้ง เนื่องจากหมูไม่มีความสนใจหรือการได้
ประโยชน์จากการมีส่วนร่วมในสังคมประชาธิปไตย แต่เป็นสิ่งที่ผิดหากมนุษย์จะไม่ใส่ใจถึงความสนใจหรือการได้
ประโยชน์ข องห มูในเรื่องเกี่ยวก ับค วามเจ็บป วด เนื่องจากเป็นส ิ่งช ัดเจนว ่าห มูจ ะม ีค วามส นใจห รือได้ป ระโยชน์ม ากใน
การห ลีกเลี่ยงค วามเจ็บป วดเช่นเดียวก ับม นุษย์ ซิงเกอร์จ ึงได้น ำห ลักก ารในก ารพ ิจารณาค วามเท่าเทียมก ันเข้าไปใส่ใน
กรอบจ ริยธรรมด้านอรรถประโยชน์ (a utilitarian ethical framework) ซึ่งจุดม ุ่งหมายท างค ุณธรรมขั้นสูงสุด คือ
การทำให้เกิดค วามพ ึงพ อใจที่ส ูงที่สุดท ี่จ ะเป็นไปได้ของความส นใจหรือการได้ประโยชน์ ดังน ั้น ทฤษฎีข องซ ิงเกอร์จ ึง
มี 2 ส่วน คือ 1) มนุษย์ต ้องพ ิจารณาค วามสนใจหรือการได้ประโยชน์ของสิ่งที่ม ีค วามร ู้สึกอย่างเท่าเทียมกัน และ 2)
ความร ับผิดช อบห รือภาระหน้าที่ข องม นุษย์อยู่ท ี่การท ำให้เกิดความพึงพอใจในความสนใจหรือการได้ประโยชน์ให้ได้
มากที่สุดเท่าที่มนุษย์จ ะสามารถทำได้
ลขิ สทิ ธ์ิของมหาวทิ ยาลัยสุโขทัยธรรมาธริ าช
