Page 152 - พฤติกรรมมนุษย์และจริยธรรมทางเศรษฐกิจและธุรกิจ
P. 152
12-22 พฤติกรรมม นุษย์แ ละจริยธรรมท างเศรษฐกิจแ ละธ ุรกิจ
ในส ่วนข องเรแ กนไดน้ ำก รอบจ ริยธรรมด ้านอ รรถประโยชนแ์ ละใชเ้กณฑเ์คว ามร ู้สึกน ึกคิดม าสร ้างเป็นท ฤษฎี
“บนฐ านข องส ิทธิ” (a rights-based theory) ซึ่งในความค ิดของเรแ กน ทุกส ิ่งที่เป็น “สิ่งที่มีชีวิต” (a subjects-to-
a-life ) มี “คุณค่าในตัวเอง” (inherent value) โดยไม่นับร วมถึงคุณค่าของส ิ่งม ีชีวิตนั้นที่มีต่อส ิ่งอื่น ดังน ั้น เรแ กน
จึงเสนอว ่า มนุษย์ต ้องม ีข ้อจ ำกัดท างค ุณธรรม (moral limits) ในส ิ่งท ี่ม นุษย์จ ะก ระทำต ่อส ิ่งท ี่ม ีช ีวิต ข้อเสนอน ี้จ ึงต รง
ข้ามก ับแ นวคิดของซิงเกอร์ที่พ ิจารณาถึงความสนใจหรือการได้ประโยชน์จากด้านของการค ำนวณทางอ รรถประโยชน์
และกำหนดความรับผิดชอบหรือภาระหน้าที่ทางคุณธรรมบนฐานของสิ่งที่จะสนองตอบต่อตัวเลขจำนวนมากที่สุด
ดังนั้น ในความคิดของซิงเกอร์ การยอมเสียสละความสนใจหรือการได้ประโยชน์ของคนจำนวนหนึ่งเพื่อสนองต่อ
ความสนใจหรือการได้ประโยชน์ของคนอื่นอาจจะเป็นสิ่งที่ถูกต้อง ตัวอย่างเช่น หากมีการพิสูจน์ได้ว่าการทดลองที่
ทำให้เกิดความเจ็บป วดทรมานแ ก่ห มู 6 ตัว จะนำไปส ู่ก ารค้นพ บต ัวย าใหม่ที่สามารถบรรเทาความเจ็บป วดให้กับค น
หรือส ัตว์อื่นๆ ที่ม ีความรู้สึกในจำนวนท ี่มาก กว ่า 2–4 เท่า การท ดลองดังก ล่าวก ็เป็นสิ่งที่ท ำได้ อย่างไรก็ตาม สำหรับ
แนวคิดของเรแกน ที่มีข้อจำกัดทางคุณธรรมในการกระทำต่อสิ่งมีชีวิตที่มีคุณค่าในตัวของมันเองนั้นไม่ว่าผลที่ตาม
มาจะเป็นอ ย่างไร การทดลองนั้นก ็มีข ้อจำกัดทางคุณธรรมท ี่เกี่ยวข้องกับ “สิทธิ” และเป็นส ิทธิของทุกส ิ่งท ี่เป็นส ิ่งท ี่ม ี
ชีวิตที่จ ะไม่ถ ูกน ำไปทดลองเพื่อส นองค วามสนใจหรือก ารได้ประโยชน์ของส ิ่งมีช ีวิตอื่น
ในแนวคิดของนักปรัชญาทั้งสองนี้ เน้นเรื่องสวัสดิการของสัตว์เกี่ยวข้องกับจริยธรรมด้านสิ่งแวดล้อม
เนื่องจากส ัตว์ม ีชีวิตอยู่ในสิ่งแวดล้อมทางธ รรมชาติแ ละจึงเป็นส ่วนห นึ่งท ี่ต ้องคำนึงถ ึงท างด้านสิ่งแ วดล้อม การขยาย
แนวคิดไปถึงสัตว์ยังนำไปสู่การกำหนดความรับผิดชอบหรือภาระหน้าที่ที่มีต่อสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะมนุษย์ต้อง
คำนึงถึงผลกระทบในก ารกระท ำต่อส ิ่งแ วดล้อม มนุษย์ไม่ควรพ ิจารณาประเมินแ ค่ว่าการก ระทำของมนุษย์จ ะก ระทบ
ถึงม นุษย์ด ้วยก ัน (ในป ัจจุบันและ/หรือในอ นาคต) แต่ต ้องพ ิจารณาถ ึงผ ลกร ะท บต ่อค วามสนใจห รือก ารได้ป ระโยชน์
และส ิทธิข องส ัตว์ด ้วย ตัวอย่างเช่น การท ำลายพ ื้นที่ป ่าไม้ในบ ริเวณห นึ่งอ าจจ ะพ ิสูจน์ได้ว ่าเป็นป ระโยชน์ต ่อม นุษย์ท ั้ง
ในระยะส ั้นและร ะยะยาว แต่สำหรับจริยธรรมต ่อสัตว์ไม่ได้หมายความว ่าการพ ิจารณาจ ะเสร็จส ิ้นล งแ ค่นั้น มนุษย์ยัง
ต้องพิจารณาถ ึงสวัสดิการข องสัตว์ที่อ าศัยอยู่ภ ายในและรอบๆ ป่าไม้นั้นด้วย
1.3 แนวคิดท ีเ่ นน้ จ ริยธรรม “องค์รวม” อย่างไรก ็ตาม แนวคิดด้านจริยธรรมต่อสิ่งแวดล้อมนอกจากขยาย
แนวคิดความรับผิดชอบทางคุณธรรมต่อมนุษย์ในปัจจุบันและอนาคต และสิทธิของสัตว์แล้ว ยังมีกลุ่มแนวคิดที่ได้
ขยายไปในลักษณะของจริยธรรมที่เป็น “องค์ร วม” (holistic ethics) ซึ่งแนวคิดดังกล่าวเป็นของ ลีโอโพล (Leopold,
1949/1989) ที่เรียกว ่า “จริยธรรมต ่อแ ผ่นดิน” (land ethics) ในแ นวคิดด ังก ล่าว เป็นการเรียกร ้องให้ม นุษย์ห ยุดก าร
กร ะท ำต ่อแ ผ่นด ินในล ักษณะข องก ารเป็นว ัตถหุ รือท รัพยากร สำหรับล โีอโพลแ ล้ว แผ่นด ินม ิใชเ่ป็นเพียงด ินแตแ่ ผ่นด ิน
เป็นน้ำพุแห่งพลังงานที่ไหลเวียนผ่านดิน พืช และสัตว์ กล่าวคือในขณะที่ห่วงโซ่อาหารทำให้เกิดการดึงพลังงานขึ้น
จากดิน ความต ายแ ละการเน่าเปื่อยจ ะส่งค ืนพลังงานกลับส ู่ดิน ดังนั้น การไหลเวียนข องพ ลังงานจึงขึ้นกับโครงสร้าง
ที่ซ ับซ ้อนข องค วามส ัมพันธ์ร ะหว่างส ิ่งม ีช ีวิต ขณะท ี่ก ารว ิวัฒนาการทางธ รรมชาติจ ะค ่อยๆ เปลี่ยนแปลงค วามส ัมพันธ์
เหล่านี้ ลีโอโพลได้วิจารณ์ว่า การเข้าไปยุ่งเกี่ยวของมนุษย์มีความรุนแรงและทำลายล้างมากกว่าสิ่งที่เป็นวิวัฒนาการ
ทางธรรมชาติ เพื่อเป็นการอนุรักษ์ค วามส ัมพันธ์ภายในแ ผ่นดิน ลีโอโพลได้กล่าวว ่าม นุษย์ต้องมุ่งไปส ู่ “จริยธรรมต่อ
แผ่นดิน” ที่ให้จุดยืนทางคุณธรรมต่อชุมชนแผ่นดิน (the land community) ไม่ใช่ต่อสมาชิกที่เป็นปัจเจกบุคคล
เท่านั้น คำก ล่าวดังกล่าวได้กลายเป็นการปลูกฝังแ นวคิดจ ริยธรรมข องลีโอโพลท ี่ม ีชื่อเสียง ที่ก ล่าวว่า “สิ่งท ี่เป็นป กติ
หรืออยู่ในสภาพที่ถูกต้อง คือ เมื่อสิ่งเหล่านั้นจะคงความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน เสถียรภาพ และความงามของ
ชุมชนท างช ีวภาพ สิ่งท ี่ผ ิดป กติหรือไม่ถ ูกต ้อง คือ เมื่อสิ่งเหล่าน ั้นทำตรงก ันข้าม” (A thing is right when it tends
to preserve the integrity, stability, and beauty of the biotic community. It is wrong when it tends
otherwise) (Leopold, 1949/1989: 218–225) ดังน ั้น แนวคิดจ ริยธรรมต่อแผ่นดินข องลีโอโพล ได้ขยายครอบคลุม
ลิขสทิ ธ์ขิ องมหาวทิ ยาลยั สุโขทยั ธรรมาธริ าช
