Page 157 - พฤติกรรมมนุษย์และจริยธรรมทางเศรษฐกิจและธุรกิจ
P. 157
การพัฒนาแบบย ั่งยืนกับจ ริยธรรมต่อสิ่งแวดล้อม 12-27
เด็ดขาดนั้นเป็นไปไม่ได้ในแง่ของกฎทางฟิสิกส์ที่เรียกว่า “กฎเทอร์โมไดนามิค” (thermodynamic rules)3 นัก
สิ่งแวดล้อมนิยมบางคนได้โต้แย้งว่า การแยกออกจากกันเป็นเงื่อนไขที่จำเป็น แต่ไม่เพียงพอสำหรับเศรษฐกิจเขียว
และเสนอให้คง “ขนาด” ซึ่งได้แก่ขนาดของผลผลิตท างเศรษฐกิจ อัตราการเปลี่ยนแปลงข องผ ลผลิต และระดับและ
อัตราการเปลี่ยนแปลงป ระชากรของเศรษฐกิจหรือให้ลดขนาดลง
เทอ ร์เนอร ์ (Turner, et. al., 1994) ได้แ ยกแ นวคิดหรือจริยธรรมต่อส ิ่งแวดล้อมที่ท ำให้เกิดแ นวคิดในการ
พัฒนาแ บบย ั่งยืนในร ะดับท ี่ต ่างก ัน ออกเป็น 2 กลุ่มห ลัก คือ กลุ่มท ี่น ิยมเทคโนโลยีเป็นศ ูนย์กลาง (technocentrism)
ซึ่งเกี่ยวข้องก ับแ นวคิดจ ริยธรรมท ีย่ ึดม นุษยเ์ป็นศ ูนย์กลาง และก ลุ่มท ีน่ ิยมร ะบบนิเวศเป็นศ ูนย์กลาง (ecocentrism)
ซึ่งเกี่ยวข้องกับแ นวคิดจริยธรรมท ี่ยึดส ิ่งที่ไม่ใช่ม นุษย์เป็นศ ูนย์กลาง ดังแสดงไว้ในตารางท ี่ 12.2.1
ในก ลุ่มที่เน้นเทคโนโลยีเป็นศ ูนย์กลาง (technocentric) กลุ่มผ ู้ที่มีแ นวคิดเห็นด้วยก ับเทคโนโลยีอย่างส ุด
ขั้ว (cornucopian technocentrism) จะไม่ต้องการเห็นข้อจ ำกัดท ี่จะเกิดกับผู้บ ริโภคห รือเกิดขึ้นในตลาด แนวคิด
นี้จ ะสนับสนุนป รัชญาของ “ตลาดเสรีที่ป ลอดจากการแ ทรกแซง” (an unfettered free market) และผ สมกับค วาม
เชื่อมั่นในอำนาจของเทคโนโลยีที่จ ะเอาชนะปัญหาใดๆ เกี่ยวกับ “ข้อจำกัดทางสิ่งแวดล้อม” หรือในอีกนัยหนึ่ง การ
แยกออกจากกัน (decoupling) ระหว่างกิจกรรมทางเศรษฐกิจและผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมเป็นสิ่งที่เป็นไปไม่ได้
ผลของแนวคิดนี้ต่อการพ ัฒนาแบบย ั่งยืน ก็คือ ความยั่งยืนด้านสิ่งแวดล้อมจะอยู่ในระดับท ี่อ่อนมาก (very weak
sustainability) และเป็นแนวคิดที่ไม่เห็นด้วยกับเศรษฐกิจเขียว
แนวคิดที่ลดระดับความเชื่อมั่นในเทคโนโลยี เมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มแรก ได้แก่ กลุ่มแนวคิดที่เรียกว่า
แนวคิดท ี่ย อมรับเทคโนโลยี (accommodating technocentrism) กลุ่มแ นวคิดน ี้จ ะเห็นด ้วยก ับป ระเด็นท ี่ว ่า ตลาด
เสรีม ีผ ลกร ะท บในท างท ี่เป็นป ระโยชน์ต ่อส ิ่งแ วดล้อม หากป ัจเจกบุคคลม ีค วามค ิดแ ละก ารกร ะท ำท ี่เป็นส ีเขียว ดังน ั้น
ผู้บ ริโภคเขียว (green consumers) ผู้ล งทุนเขียว (green investors) พลเมืองเขียว (green citizens) และล ูกจ้าง
เขียว (green employees) จึงเป็นพ ลังส ำคัญ (powerful agents) ในเศรษฐกิจเขียว (green economy) ในแ นวคิด
นี้ การแ ยกอ อกจ ากก ัน (decoupling) เป็นส ิ่งท ีเ่ป็นไปได้ แตก่ ย็ ังม ขี ้อจ ำกัดท างส ิ่งแ วดล้อมอ ยู่ เช่น การค งไวซ้ ึ่งร ะบบ
สนบั สนนุ ช วี ติ หรอื ศ กั ยภาพในก ารด ดู ซ บั ข องเสยี และก ารเปลีย่ นแปลงข นาดข องเศรษฐกจิ เปน็ ส ิง่ จ ำเปน็ หากต อ้ งการ
ให้เศรษฐกิจดำเนินก ารไปอ ย่างยั่งยืน ทรัพยากรบางส ่วน ที่เรียกว่า ทุนธรรมชาติในระดับวิกฤต (a critical natural
capital) จะต้องได้รับก ารอ นุรักษ์ไว้อย่างเข้มงวด โดยย อมเสียกิจกรรมด้านก ารพัฒนาไปบ ้าง เพื่อส ่งม อบต่อให้ค น
รุ่นต่อไปโดยไม่ลดน ้อยลง ทรัพยากรส ่วนอื่นท ี่เป็นทุนธรรมชาติอ ื่นๆ สามารถนำมาใช้ เนื่องจากม ีค วามเป็นไปได้ใน
3 กฎเทอร์โมไดนามิค อธิบายถึงความสัมพันธ์ระหว่างเศรษฐกิจและสิ่งแวดล้อมตามตัวแบบความสมดุลทางวัตถุ (the materials
balance model) (ภาพท ี่ 12.3 ในต อนท ี่ 12.1) กล่าวค ือในต ัวแ บบน ี้ ระบบเศรษฐกิจ คือ ระบบข องก ารนำว ัตถจุ ากส ิ่งแ วดล้อมม าผ ่านก ระบวนการ
ผลิตแ ละการแ ปลงสภาพว ัตถุให้เป็นผ ลผลิตท ี่เป็นสินค้าหรือบ ริการ ระบบเศรษฐกิจจะน ำวัตถุที่ “เป็นประโยชน์” เช่น ทรัพยากรท ี่เกิดท ดแทนไม่
ได้ เช่น ถ่านหิน น้ำมันดิบ ที่ส ามารถขุดขึ้นม าใช้จนห มดสต็อก และทรัพยากรที่เกิดท ดแทนได้ เช่น สัตว์น ้ำและป่าไม้ ก็สามารถจับห รือตัดม าใช้
ประโยชน์ได้ และน ำม าผ ่านก ระบวนการเปลี่ยนแปลงต ่างๆ ในส ภาพข องพ ลังงานแ ละป ระโยชน์ (energy and entropy states) ของว ัตถุเหล่าน ั้น
เมื่อเวลาผ ่านไปผ ลผลิตท ี่ไม่ใช่สินค้าหรือบริการ (the non-product output) ของระบบเศรษฐกิจ ก็สามารถน ำม าร ีไซเคิลโดยส่วนท ี่ไม่ส ามารถ
รีไซเคิลต่อไปจะกลายเป็นวัตถุที่เป็นของเหลือที่ “ไม่เป็นประโยชน์” หรือ ของเสีย (wastes) ที่ทิ้งกลับไปในสิ่งแวดล้อม เช่น ของเสียที่เป็นขยะ
หรือน ้ำเสีย ก็ท ิ้งล งบ นด ินห รือในน ้ำ ควันจ ากโรงงานก ็ป ล่อยท ิ้งใปในอ ากาศ วัตถุท ี่น ำเข้าม าใช้ในร ะบบเศรษฐกิจในค รั้งแ รกจ ะไม่ได้ถ ูกท ำลายโดย
กิจกรรมในก ารผ ลิตแ ละก ารบ ริโภค แต่จ ะถ ูกน ำม าแ ยกส ลายแ ละเปลี่ยนแปลงท างเคมี วัตถุเหล่าน ี้จ ะอ ยู่ในส ภาพข องว ัตถุท ี่ “เป็นป ระโยชน์” (low
entropy state) และออกไปจ ากระบบในส ภาพของว ัตถุท ี่ “ไม่เป็นประโยชน์” (high entropy state) เช่น การให้ความร้อนในอ ุณหภูมิที่ต่ำ หรือ
ขยะจากบ้านเรือน นั่นหมายถึง สภาพของประโยชน์ (entropy) มีคุณสมบัติที่แน่นอนที่สภาพของประโยชน์จะสูงขึ้นในกระบวนการที่นำกลับคืน
มาไม่ได้ (any irreversible process) เมื่อส ภาพข องป ระโยชน์สูงข ึ้น สภาพข องพลังงานในระบบเศรษฐกิจก ็จ ะน ำมาใช้ประโยชน์ได้ลดล ง ดังนั้น
กระบวนการร ีไซเคิลว ัตถุจึงไม่สามารถทำได้อ ย่างม ีประสิทธิภาพ 100 เปอร์เซนต์ (Ayres and Kneese, 1989)
ลขิ สิทธิ์ของมหาวทิ ยาลยั สุโขทยั ธรรมาธริ าช
