Page 38 - การเมืองการปกครองไทย หน่วยที่ 1
P. 38
1-28
(1) แนวคิดการเมืองการปกครองแบบปิตุราชาธิปไตยหรือพ่อปกครองลูก (Paternal Gov-
ern- ment หรือ Paternalism) เป็นแนวคิดการปกครองที่พระมหากษัตริย์เป็นเจ้าของและผู้ใช้อำ�นาจ
อธิปไตย ถือก ำ�เนิดในส มัยส ุโขทัยภ ายห ลังจ ากท ี่ค นไทยร วบรวมก ันจ ากช ุมชนเป็นแ ว่นแ คว้นห รืออ าณาจักร
แนวคิดการเมืองการปกครองแบบพ่อปกครองลูกจึงเป็นผลมาจากโครงสร้างสังคมการเมืองสมัยสุโขทัยที่
พระมหากษัตริย์เปรียบเสมือนบิดาที่ทำ�หน้าที่ปกครองราษฎรที่เปรียบเสมือนบุตรสะท้อนถึงความใกล้ชิด
ระหว่างพ ระม หากษัตริย์กับร าษฎร ลักษณะส ำ�คัญข องก ารป กครองส ะท้อนจากแ นวคิดท ี่ว่าพ ระเจ้าแ ผ่นดิน
เป็นบิดาประชาชน บิดาปกครองครัวเรือน มีผู้ปกครองที่เรียกว่าพ่อเมือง หลายเมืองรวมกันเป็นประเทศ
อยใู่ นก ารป กครองข องพ อ่ ขนุ ดว้ ยร ปู แ บบก ารป กครองเชน่ น ี้ สถาบนั พ ระม หาก ษตั รยิ เ์ ปน็ ส ถาบนั ท างการเมอื ง
ทีอ่ ยูส่ งู สดุ เปน็ ย อดพ รี ะมดิ ต ามล กั ษณะโครงสรา้ งท างส งั คม อำ�นาจข องพ ระม หาก ษตั รยิ ม์ าจ ากก ารเปน็ น กั รบ
จากก ารน�ำ ไพรพ่ ลไปร บด ว้ ยพ ระองคเ์ องด งั จ ะเหน็ ไดจ้ ากบ ทบาทในก ารเปน็ พ อ่ ขนุ ร ามค�ำ แหงม หาราชแ ละพ ระ
มหาธรรมราชาลิไท เป็นแ นวคิดท ี่เหมาะสมแ ละส อดคล้องกับเมือง แว่นแคว้น อาณาจักรท ี่ม ีข นาดเล็ก
(2) การเมืองการปกครองระบอบราชาธิปไตยแบบธรรมราชาและจักรพรรดิราชมีที่มาจาก
แนวคิดพ ระพุทธศ าสนาท ี่ม ีอ ิทธิพลต ่อป ระเทศไทยน ับต ั้งแต่ส มัยส ุโขทัย จนก ลายเป็นแ นวคิดท ี่โดดเด่นน ับ
ตัง้ แตส่ มยั ส โุ ขทยั เหตผุ ลส �ำ คญั ท อี่ าณาจกั รส โุ ขทยั ร บั แ นวคดิ พ ระพทุ ธศ าสนาน กิ ายห นิ ยานแ บบเถรวาทล ทั ธิ
ลงั กาว งศม์ าเพือ่ ค วามเปน็ อ สิ ระข องอ าณาจกั รใหป้ ลอดจ ากก ารค รอบง�ำ ทางว ฒั นธรรมจ ากเขมรท มี่ อี �ำ นาจม าก
ในสุวรรณภูมินอกเหนือจากการประดิษฐ์อักษรไทย และทำ�ให้แตกต่างจากความเชื่อและศาสนาที่มีอิทธิพล
ในเขมรที่นับถือพุทธศาสนาแบบมหายานผสมผสานกับศาสนาฮินดูหรือศาสนาพราหมณ์ที่มีอิทธิพลต่อ
ราชส �ำ นกั เขมรในเวลาน ัน้ ศาสนาพ ุทธท ปี่ ระเทศไทยร ับจ ากศ รลี งั กาผ า่ นน ครศรธี รรมราชจ งึ น บั ว ่าม คี วามโดด
เด่นที่ทำ�ให้แตกต่างจากเขมรและเป็นส่วนสำ�คัญที่ทำ�ให้แนวคิดธรรมราชาและจักรพรรดิราชเผยแพร่สู่ราช
ส�ำ นกั ข องอ าณาจกั รส โุ ขทยั จ นก ลายเปน็ ศ าสนาท สี่ �ำ คญั ข องป ระเทศไทย และแ นวคดิ ธ รรมร าชาแ ละจ กั รพรรดิ
ราชก ลายเป็นแนวคิดท ี่มีอ ิทธิพลต ่อการเมืองการป กครองไทยอ ย่างก ว้างขวางน ับตั้งแต่นั้นจ นถึงปัจจุบัน
(3) แนวคิดเทวราชาเป็นแนวคิดทางการเมืองการปกครองที่มีอิทธิพลอย่างแพร่หลายต่อรัฐ
แบบจารีตในเอเชียตะวันอ อกเฉียงใต้ เพราะเป็นแนวคิดที่ให้ความสำ�คัญกับพระมหากษัตริย์ในฐานะที่เป็น
เทพเจ้าและส ่งผ ลต ่อป ระเทศไทยทั้งก ารจ ัดร ูปแ บบก ารเมืองการป กครอง โครงสร้างสังคมก ารเมือง ที่สำ�คัญ
คือ ระบบจ ตุสดมภ์ที่แบ่งออกเป็นเวียง วัง คลัง นา อำ�นาจท างการเมืองก ารปกครองท ี่อยู่ท ี่พ ระม หาก ษัตริย์
โครงสร้างทางเศรษฐกิจที่พระมหากษัตริย์ทรงเป็นเจ้าของปัจจัยการผลิต และการจัดระเบียบทางสังคมที่
เป็นการกำ�หนดตามระบบศักดินา แนวคิดเทวราชาเป็นแนวคิดที่มีความสอดคล้องกับการแผ่ขยายอำ�นาจ
ของอาณาจักรให้เป็นไปอย่างกว้างขวาง นอกจากจะสะท้อนถึงอิทธิพลของอินเดียที่มีต่อภูมิภาคแล้ว ยัง
แสดงถึงการรับแนวคิดแบบเทวราชาของอาณาจักรภ ายในภูมิภาครวมทั้งประเทศไทยที่รับแนวคิดเทวราชา
จนก ่อให้เกิดค วามเปลี่ยนแปลงข องป ระเทศท ุกด ้านแ ละเหมาะส มส อดคล้องก ับอ าณาจักรด ังเช่นอ ยุธยาแ ละ
รัตนโกสินทร์ท ี่เป็นอาณาจักรที่ม ีความเป็นปึกแ ผ่นแ ละมั่นคง
