Page 109 - การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
P. 109
กระบวนการดำ�รงชีวิต 2-99
เรือ่ งท ี่ 2.3.3 การเจริญเตบิ โตข องพืช*
การศึกษาการเจริญเติบโตของพืชจะกล่าวถึง การเจริญเติบโตของพืชไม่มีเนื้อเยื่อลำ�เลียง ได้แก่
สาหร่าย และไบรโอไฟต์ และก ารเจริญเติบโตข องพ ืชม ีเนื้อเยื่อล ำ�เลียง ได้แก่ การเจริญข องเอ็มบริโอในเมล็ด
การงอกของเมล็ดและการเจริญของต้นกล้า การเจริญเติบโตขั้นต้นของพืช และการเจริญเติบโตขั้นที่สอง
ของพืช
1. การเจริญเตบิ โตของพ ืชไมม่ เี นือ้ เยอ่ื ล ำ�เลียง
1.1 การเจริญเติบโตของสาหร่าย สาหร่ายเป็นสิ่งมีชีวิตหลายเซลล์ซึ่งยังไม่มีการเปลี่ยนแปลง
รูปร ่างข องเซลลเ์พื่อไปท ำ�ห น้าทีเ่ฉพาะ สาหร่ายส ่วนใหญม่ รี ูปร ่างเป็นส าย เป็นกล ุ่ม หรือเป็นแ ผ่นแ บนๆ เซลล์
บางเซลลซ์ ึง่ ท �ำ ห น้าทีเ่ ปน็ เซลลส์ บื พันธจุ์ ะม ลี กั ษณะแ ปลกอ อกไปในส าหร่ายบ างช นดิ สาหรา่ ยส ามารถส บื พันธุ์
ได้ทั้งแบบอาศัยเพศและแบบไม่อาศัยเพศ เมื่อมีการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศเกิดขึ้นหลังจากปฏิสนธิแล้ว
ไซโกตของสาหร่ายทุกชนิดจะเจริญต่อไปโดยการแบ่งเซลล์และเพิ่มขนาดของเซลล์แต่ไม่มีระยะที่เป็น
เอ็มบริโอเหมือนในพ ืชชั้นสูง สาหร่ายบ างชนิด เช่น สาหร่ายส ีน ํ้าตาล มีก ารเจริญของโครงสร้างคล้ายอวัยวะ
ของพืชชั้นสูง เช่น มีโครงสร้างลักษณะคล้ายร าก คล้ายลำ�ต้น และค ล้ายใบ ซึ่งเป็นเซลล์พาเรงคิม าเหมือน
กันหมด แสดงถึงการเปลี่ยนแปลงในแง่หน้าที่เท่านั้น นอกจากนี้ ในสาหร่ายทะเลสีนํ้าตาลขนาดใหญ่จะมี
ลักษณะค ล้ายเนื้อเยื่อลำ�เลียงข องพ ืชชั้นสูง
1.2 การเจริญเติบโตของพวกไบรโอไฟต์ ไบรโอไฟต์เป็นพืชที่ยังไม่มีเนื้อเยื่อลำ�เลียง ตัวอย่างเช่น
มอส ลิเวอร์เวิร์ต โครงสร้างของพืชมีทั้งแกมีโทไฟต์และสปอโรไฟต์ซึ่งมีขนาดเล็ก แกมีโทไฟต์มีรูปร่างได้
หลายแ บบ เช่น ลิเวอร์เวิร์ต มีรูปร ่างเป็นแผ่นแ บนๆ ติดอ ยู่กับพ ื้นด ิน ส่วนมอสมีล ักษณะคล้ายต ้นและใบ
ของพืชชั้นสูง แต่ไม่ใช่ลำ�ต้นและใบที่แท้จริงในแง่โครงสร้างภายใน มอสยังมีส่วนที่ยึดลำ�ต้นให้ติดกับพื้น
ดิน เรียก ไรซ อยด ์ ทำ�ห น้าที่ดูดนํ้าและสารอาหารคล้ายรากซึ่งอาจเป็นเซลล์เดียวห รือหลายเซลล์ ดังนั้นพืช
พวกน ี้จึงมีก ลุ่มเซลล์ท ี่ม ีร ูปร ่างล ักษณะเหมือนกัน แต่แยกกันไปท ำ�ห น้าที่เฉพาะค ล้ายอ วัยวะ การเจริญของ
ไซโกตซ ึ่งต ่อม าจ ะเป็นต ้นส ป อโรไฟต์จ ะต ้องผ ่านร ะยะเอ็มบริโอค ล้ายก ับพ ืชม ีเนื้อเยื่อล �ำ เลียง แต่ส ป อโรไฟต์
ของพ ืชก ลุ่มน ี้ต ้องต ิดอ ยู่ก ับแ กม ีโทไฟต์โดยม ีโครงสร้างฐ านท ี่ย ึดต ิด (foot) สป อโรไฟต์ม ีหน้าท ี่ส ร้างส ป อร์ซ ึ่ง
จะเจริญไปเป็นแ กม โีทไฟตต์ ่อไป การด ำ�รงช วี ิตข องส ป อโรไฟตต์ ้องอ าศัยอ ยูบ่ นแ กม โีทไฟตต์ ลอดช ีวิต สป อร์
ที่ต ้นส ป อโรไฟต์ส ร้างข ึ้นน ี้จ ะง อกอ อกม าม ีล ักษณะเป็นเส้นแ ตกแ ขนงค ล้ายส าหร่ายส ีเขียว (protonema) ซึ่ง
* รวบรวมและเรียบเรียงจาก มาลียา เครือตราชู และศุภาภรณ์ รัตนธรรม (2547) “การเจริญเติบโตของสิ่งมีชีวิต” ใน
เอกสารการสอนชุดวิชาวิทยาศาสตร์ 4 หน่วยที่ 10 หน้า 173-243 พิมพ์ครั้งที่ 3 นนทบุรี สาขาวิชาศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัย-
สุโขทัยธรรมาธิราช
