Page 113 - การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
P. 113
กระบวนการดำ�รงชีวิต 2-103
แม้ว่าส ภาพแ วดล้อมภ ายนอกจ ะเหมาะส มก ับก ารง อกข องเมล็ดก ็ตาม แตถ่ ้าเมล็ดอ ยูใ่นร ะยะ
พักต ัวก ็ไม่สามารถงอกได้ สาเหตุของก ารพักตัวของเมล็ดม ี 2 ประการ ประการแรก คือ เปลือกหุ้มเมล็ดไม่
สามารถด ูดน ํ้าและอ อกซิเจนเข้าไปได้ ประการท ี่สอง คือ เอ็มบริโอในเมล็ดยังไม่เจริญเต็มท ี่ การพักต ัวของ
เมล็ดนี้เป็นไปเพื่อความอยู่รอดหรือการกระจายพันธุ์ของพืชชนิดนั้นๆ ตัวอย่างเช่น เมล็ดพืชบางชนิดจะ
ต้องผ่านเข้าไปในลำ�ไส้ของนกหรือสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนํ้านมก่อนที่จะงอกได้ ทำ�ให้มีอัตราการกระจายพันธุ์ที่
สูงขึ้น เมล็ดของพืชในทะเลทรายจะงอกได้ก็ต่อเมื่อมีฝนตกลงมาชะล้างสารที่ห้ามการดูดนํ้าและออกซิเจน
ของเมล็ดซึ่งมีอยู่ในเปลือกเมล็ดอ อกไปก่อน ทั้งนี้ก ็เป็นการป ระกันว่าเมล็ดง อกอ อกมาแล้วจ ะม ีนํ้าเพียงพอ
แก่การเจริญเติบโตของต้นอ่อน
2.2.2 การงอกของเมล็ด เมื่อเมล็ดดูดนํ้าเข้าไปจะมีปริมาตรมาก และนํ้าในไซโทพลาซึม
ของเซลล์จะมีปริมาตรมากขึ้นทำ�ให้อัตราของเมแทบอลิซึมต่างๆ สูงขึ้นก่อให้เกิดการแบ่งเซลล์ การสร้าง
โพรโทพลาสต์ใหม่ และการเพิ่มขนาดของเซลล์ แรงดันของนํ้าที่เข้าไปในเมล็ดนี่เองทำ�ให้เปลือกหุ้มเมล็ด
แตกออกและเอ็มบริโอซ ึ่งเจริญเต็มที่อยู่ในเมล็ดก็จ ะงอกออกม า
เอ็มบริโอที่งอกนี้จะมีแกนกลาง (axis) ตรงปลายของแกนกลางคือ ใบเลี้ยง ในพืชทั่วไป
ใบเลี้ยงทำ�หน้าที่ดูดซึมอาหารจากเอนโดสเปิร์มมาอีกต่อหนึ่งและสะสมไว้สำ�หรับการเจริญของต้นอ่อนใน
ระยะแรกๆ ส่วนของเอ็มบริโอที่อยู่เหนือใบเลี้ยงเรียกว่า เอพิโคทิล (apicotyl) ซึ่งประกอบด้วยยอดและ
ใบอ่อน ดังน ั้น ส่วนลำ�ต้นม ักเจริญมาจากเอพ ิโคทิล ส่วนของเอ็มบริโอซึ่งอยู่ใต้ใบเลี้ยงเรียกว่า ไฮโพโคทิล
(hypocotyl) ซึ่งจ ะเจริญเป็นระบบร ากของพืช
ส่วนของเอ็มบริโอที่โผล่อ อกม าจากเมล็ดขณะก ำ�ลังง อก คือ ไฮโพโคทิล สำ�หรับการงอกข อง
เมล็ดนี้แบ่งได้ 2 แบบ คือ
1) การงอกแบบที่ใบเลี้ยงอยู่เหนือดิน พบในพืชใบเลี้ยงคู่บางชนิด เช่น ถั่วแขก ซึ่งมี
เมล็ดยาว ในถั่วแขกส่วนไฮโพโคทิลจะโค้งงอ และดันทะลุดินขึ้นมาพร้อมกับใบเลี้ยง เอพิโคทิลจะยืดตัว
ยาวออกเป็นส่วนลำ�ต้น ดังนั้นลำ�ต้นที่อ ยู่เหนือดินส ่วนใหญ่จะเจริญมาจ ากเอพิโคทิล ส่วนบริเวณฐ านของ
ลำ�ต้นและระบบรากจะเจริญม าจ ากไฮโพโคทิล
2) การง อกแ บบท ใ่ี บเลย้ี งอ ยใู่ ตด้ นิ พบในพ ชื ใบเลีย้ งค บู่ างช นดิ เชน่ ถัว่ ล นั เตาซ ึง่ ม เี มลด็
กลม และพ ืชใบเลี้ยงเดี่ยวท ุกช นิด ในพ ืชพ วกน ี้จ ะไม่มีก ารโค้งง อข องไฮโพโคทิล ส่วนไฮโพโคทิลก ับใบเลี้ยง
ยังค งอ ยูใ่ต้ดิน ไฮโพโคทิลจ ะเจริญเป็นร ะบบร าก ส่วนเอพ โิคทิลจ ะย ืดต ัวย าวอ อกแ ละเจริญข ึ้นข ้างบ นจ นโผล่
พ้นดิน ดังนั้น ส่วนที่อยู่เหนือดินของพืชทั้งหมดจะเจริญมาจากเอพิโคทิล ส่วนที่อยู่ใต้ดินจะเจริญมาจาก
ไฮโพโคทิล
2.3 การเจรญิ เตบิ โตข น้ั ต น้ ข องพ ชื การเติบโตข ั้นต ้นห มายถ ึง ก ารเติบโตท างด ้านค วามส ูง พบในพ ืช
ทุกช นิดท ั้งพ ืชใบเลี้ยงค ู่แ ละพ ืชใบเลี้ยงเดี่ยว ไม่ว ่าจ ะเป็นพ ืชล ้มลุกห รือพ ืชย ืนต้น การเติบโตข ั้นต ้นน ี้เกิดจ าก
เนื้อเยื่อเจริญข ั้นต ้น คือ เซลล์รอบน อก เซลล์เนื้อเยื่อพ ื้น และเซลล์ช ั้นในส ุด ซึ่งจ ะเจริญไปเป็นเนื้อเยื่อถาวร
ขั้นต ้น คือ เนื้อเยื่อผิว เนื้อเยื่อช ั้นค อร์เทกซ์ และเนื้อเยื่อลำ�เลียงต ามล ำ�ดับ
