Page 31 - การจัดประสบการณ์การเรียนรู้วิทยาศาสตร์
P. 31
ชีวิตกับสิ่งแวดล้อม 3-21
3.2.2 สารอินทรีย์ (organic substance) ได้แก่ สารอินทรีย์ที่จำ�เป็นต่อการดำ�รงชีวิต เช่น
โปรตีน คาร์โบไฮเดรต ไขม ัน และฮ ิวมัส เป็นต้น
3.2.3 องคป์ ระกอบท างก ายภาพ ได้แก่ ปัจจยั ท างส ภาพภ ูมอิ ากาศ ทมี่ อี ทิ ธิพลต ่อก ารด �ำ รงช ีพ
ของส ิ่งมีช ีวิต เช่น อุณหภูมิ แสง ความชื้น พื้นผ ิวท ี่อ าศัย ความเค็ม กระแสล ม และกระแสนํ้า เป็นต้น
หลังจ ากศ ึกษาเนื้อหาสาระเรื่องที่ 3.1.2 แล้ว โปรดปฏิบัติก ิจกรรม 3.1.2
ในแ นวการศึกษาห น่วยท ี่ 3 ตอนท ี่ 3.1 เรื่องที่ 3.1.2
เรือ่ งท ี่ 3.1.3 ความส มั พนั ธแ์ ละการหมนุ เวยี นสารในร ะบบนเิ วศ
สิ่งมีชีวิตที่อยู่ในระบบนิเวศทั้งขนาดเล็กและขนาดใหญ่จะไม่อาศัยอย่างโดดเดี่ยวโดยไม่มีความ
สัมพันธ์กับสิ่งมีชีวิตอื่นและสิ่งไม่มีช ีวิตที่อยู่ในระบบนิเวศเดียวกัน ซึ่งความส ัมพันธ์อาจเป็นความส ัมพันธ์
ทางตรงหรือทางอ้อมก็ได้ นอกจากนี้ ในระบบนิเวศจะต้องมีการหมุนเวียนสารต่างๆ ผ่านสิ่งที่มีชีวิตและ
สิ่งที่ไม่มีช ีวิต มีก ารถ ่ายทอดพลังงาน เพื่อให้เกิดส มดุลในระบบบ นิเวศ ดังนั้นในเรื่องนี้จ ะข อก ล่าวถึง ความ
สมั พนั ธร์ ะหวา่ งส ิง่ ม ชี วี ติ ก บั ส ิง่ ม ชี วี ติ ความส มั พนั ธร์ ะหวา่ งส ิง่ ม ชี วี ติ ก บั ส ิง่ แ วดลอ้ มท างก ายภาพ การถ า่ ยทอด
พลังงาน และวัฏจักรข องสารต ่างๆ ในร ะบบนิเวศ
1. ความส มั พันธ์ระหวา่ งสิ่งมชี วี ิตในร ะบบนเิ วศ
ความส ัมพันธ์ระหว่างสิ่งม ีชีวิตก ับสิ่งม ีชีวิตภายในระบบนิเวศ สามารถแบ่งอ อกเป็น 2 ลักษณะ คือ
ความส ัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีช ีวิตชนิดเดียวกัน และความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตต ่างช นิดกัน
1.1 ความส มั พนั ธร์ ะหวา่ งส งิ่ ม ชี วี ติ ช นดิ เดยี วกนั (intraspecies relationship) สิง่ ม ชี วี ติ ช นดิ เดยี วกนั
ทุกชนิดทั้งพ ืช สัตว์ หรือ จุลินทรีย์ โดยม ากจะมีก ารอ ยู่รวมก ันเป็นกล ุ่มทั้งขนาดเล็กและข นาดใหญ่ สำ�หรับ
สิ่งม ชี ีวิตท ีอ่ ยูอ่ ย่างอ ิสระน ั้นค ่อนข ้างห าย ากในร ะบบน ิเวศ ในก ารอ ยูร่ ่วมก ันข องส ิ่งม ชี ีวิตแ ต่ละช นิดท ำ�ใหเ้กิด
ความส ัมพันธ์ในลักษณะข องก ารติดต่อส ื่อสารและการจัดลำ�ดับชั้นข องส ังคม (social hierarchy) เช่น สัตว์
ที่อ ยู่ก ันเป็นกล ุ่มห รือฝ ูง สมาชิกในก ลุ่มแ ต่ละต ัวย ่อมต ้องม ีบ ทบาทแ ละห น้าที่โดยเฉพาะ ภายในฝ ูงจ ะม ีผ ู้นำ�
ฝูงซึ่งเป็นต ำ�แหน่งสูงสุด สัตว์ที่ม ีก ารจ ัดลำ�ดับช ั้นของสังคม เช่น ผึ้ง ปลวก มด ลิง เป็นต้น ในการอยู่ร่วมก ัน
ของส ิง่ ม ชี วี ิตช นิดเดียวกนั น ตี้ ้องอ ยใู่ นช ่วงพ อดี ถา้ ม ากห รือน อ้ ยเกนิ ไปก จ็ ะเกิดผ ลกร ะท บต ่อส ิ่งม ชี ีวิตน ัน้ เชน่
ข้อดีของก ารอ ยู่ร ่วมก ัน คือ สร้างความเข้มแ ข็งและค วามป ลอดภัยในก ลุ่ม แต่ถ ้ามาอยู่รวมก ันแ ล้วมีสมาชิก
จำ�นวนมาก สมาชิกในแต่ละตัวในฝูงก็ย่อมมีแบบแผนและปัจจัยของการดำ�รงชีพแบบเดียวกัน ก่อให้เกิด
