Page 49 - วิทยาศาสตร์เทคโนโลยี และสิ่งแวดล้อมเพื่อชีวิต
P. 49
สารเคมใี นชีวิตประจ�ำวนั และส่งิ แวดล้อม 5-39
ลกั ษณะคล้ายอวัยวะใดกจ็ ะใชร้ กั ษาอวัยวะนน้ั นอกจากน้นั มนุษยย์ งั ได้สงั เกตสีหรือรสชาติของพืชเพอ่ื นำ�
มาใชท้ �ำยา เช่น สีแดงใชร้ ักษาโรคเกย่ี วกับเลอื ด รสขมรกั ษาโรคเกี่ยวกบั นํ้าดี
การรกั ษาโรคดว้ ยพชื สมนุ ไพรเปน็ ทน่ี ยิ มและอยใู่ นความสนใจของคนทวั่ ไปมาตงั้ แตโ่ บราณจนถงึ
ปัจจุบันเพราะเชื่อว่าเป็นการรักษาท่ีไม่มีอันตราย หรือผลข้างเคียงเป็นการใช้ภูมิปัญญาของบรรพบุรุษที่
ควรเก็บรักษาไว้ ปัจจุบันในประเทศมีสถาบันท่ีศึกษาค้นคว้าวิจัยเก่ียวกับการใช้พืชสมุนไพรโดยเฉพาะ
ไดแ้ ก่ โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภเู บศร์ และมกี ารเผยแพรข่ อ้ มลู ตา่ งๆ ทเ่ี ปน็ ประโยชนข์ องการใชส้ มนุ ไพร
เปน็ ทยี่ อมรบั กนั ทวั่ ไปและอยา่ งแพรห่ ลาย ตอ่ ไปจะไดก้ ลา่ วถงึ สารเคมใี นพชื สมนุ ไพรแตล่ ะชนดิ และตวั อยา่ ง
การน�ำพืชสมุนไพรบางชนิดมาใช้ในการรักษาโรคและบำ� รงุ สุขภาพ
3.1 สารเคมีในพืชสมุนไพร จากการใชค้ วามร้วู ทิ ยาศาสตร์สาขาเคมพี บว่าการทพี่ ชื สมุนไพรใช้
เป็นยารักษาโรคได้เพราะมีสารเคมีท่ีมีสรรพคุณเป็นยาประกอบอยู่ สารเคมีดังกล่าวแบ่งได้เป็น 8 กลุ่ม
ใหญ่ๆ คือ
1) คารโ์ บไฮเดรต มักใชใ้ นรปู ของน้ําตาลชนดิ ตา่ งๆ
2) อัลคาลอยด์ (Alkaloid) เป็นสารอินทรีย์ที่ประกอบด้วยธาตุไนโตรเจนมีฤทธ์ิต่อระบบ
ตา่ งๆ ของรา่ งกายและมกั มีรสขม
3) ไกลโคไซด์ (Glycoside) เป็นสารอินทรีย์ที่มีส่วนช่วยในการละลายและดูดซึมเข้าสู่
รา่ งกาย
4) นา้ํ มนั ระเหย เปน็ นาํ้ มนั จากพชื สกดั มาโดยวธิ กี ลนั่ ดว้ ยไอนาํ้ ไดส้ ารทม่ี กี ลน่ิ รสเฉพาะตวั
ระเหยง่ายใชป้ ระโยชน์เป็นสารแต่งกลน่ิ ขบั ลม ฆา่ เชือ้ และทาถูนวด
5) ไขมนั ใชใ้ นการเตรยี มขผี้ ง้ึ หรือเปน็ ยาระบาย เช่น นํ้ามันละหุ่ง
6) เรซนิ (Resin) เปน็ สารอนิ ทรยี ท์ มี่ โี ครงสรา้ งซบั ซอ้ นทพ่ี ชื สรา้ งขน้ึ ในภาวะปกตหิ รอื เมอื่
เปน็ แผล เช่น ยางสน มหาหงิ ค์ กำ� ยาน
7) วิตามิน เป็นสารอินทรีย์ที่มีอยู่เล็กน้อยในอาหารแต่จ�ำเป็นต่อกระบวนการทางเคมีใน
ร่างกาย
8) สเตียรอยด์ (Steriod) เป็นสารอินทรีย์พวกลิพิดท่ีน�ำมาใช้ประโยชน์ทางการแพทย์
เดมิ มรี าคาแพง เพราะมกี รรมวธิ ใี นการผลติ ทย่ี งุ่ ยากซบั ซอ้ น แตเ่ มอ่ื มกี ารคน้ พบวา่ สามารถผลติ ไดจ้ ากพชื
และจุลินทรีย์บางชนิดได้จึงมีราคาถูกลง แต่ถ้ามีการใช้สารประเภทน้ีอย่างต่อเน่ืองเป็นเวลานานอาจเป็น
ผลรา้ ยตอ่ รา่ งกายได้
3.2 ตัวอย่างการน�ำพืชสมุนไพรบางชนิดมาใช้ในการรักษาโรคและบ�ำรุงสุขภาพ
1) สมุนไพรท่ีใช้รักษาโรคอุจจาระร่วง มีสรรพคุณลดการบีบตัวของล�ำไส้ มีฤทธ์ิฆ่าเชื้อ
แบคทเี รยี และไวรสั บางชนดิ ได้ เช่น ฝ่นิ และอนพุ ันธ์ของฝ่นิ พืชที่มีสารแทนนนิ (Tannin) เชน่ เปลือก
ตน้ สเี สยี ด เปลอื กตน้ คณู เปลอื กผลทบั ทมิ มะตมู ใบฝรง่ั มงั คดุ และฟา้ ทะลายโจรซงึ่ มฤี ทธฆ์ิ า่ เชอื้ บดิ และ
ไทฟอยด์
2) สมนุ ไพรทใ่ี ชร้ กั ษาโรคกระเพาะอาหาร ประกอบดว้ ย กลว้ ย วา่ นหางจระเข้ ขมนิ้ ชนั และ
กระเพรา มสี ารช่วยเสริมสรา้ งความแขง็ แรงของผนงั กระเพาะอาหาร
