Page 15 - การศึกษาชุมชนเพื่อการวิจัยและพัฒนา
P. 15
การศกึ ษาและวิเคราะหช์ มุ ชนเพ่อื การวิจัยการสื่อสารชุมชน 3-5
เรื่องที่ 3.1.1
ความหมายและความส�ำคัญของการวิเคราะห์ชุมชน
1. ความหมายของการวิเคราะห์ชุมชน
ค�ำว่า การวิเคราะห์ชุมชน ประกอบด้วยคำ� สองคำ� คือ ชุมชน และการวิเคราะห์ ในล�ำดบั แรกจะ
อธิบายความหมายของคำ� ว่า ชมุ ชน ให้เข้าใจพอสงั เขป และค�ำว่า การวิเคราะห์ในลำ� ดบั ถดั ไป และจึงนำ�
ไปสู่การวเิ คราะหช์ ุมชนในส่วนสดุ ทา้ ย
ชุมชน มีความหมายถึง การรวมตัวของผู้คนที่มาอยู่รวมกัน มีเป้าหมายบางอย่างร่วมกัน ท้ังนี้
การรวมตวั กนั อาจไมไ่ ดม้ พี น้ื ทเี่ ชงิ กายภาพจรงิ เชน่ ชมุ ชนเมอื ง ชนบท แตช่ มุ ชนยงั หมายรวมถงึ การรวม
ตัวกันในจิตใจ ดังเชน่ การรวมตัวกนั ในชมุ ชนทางอากาศ การรวมตัวกันในออนไลน์ หรือการรวมตัวของ
บรรดาแฟนคลบั กถ็ ือเป็นชมุ ชนเชน่ กนั
ส่วนการวิเคราะห์ จะหมายถึงการแยกแยะพิจารณารายละเอียดให้เด่นชัด กาญจนา แก้วเทพ
(2538, น. 174-176) ยงั ไดอ้ ธบิ ายเพมิ่ วา่ การวเิ คราะหย์ งั เปน็ การคน้ หาสาเหตทุ อี่ ยเู่ บอื้ งหลงั ปรากฏการณ์
ซง่ึ อาจเปน็ แรงจงู ใจขา้ งใน คณุ คา่ ทแ่ี ฝงอยู่ อกี ทง้ั ยงั จะหมายถงึ การแยกแยะองคป์ ระกอบออกเปน็ ชน้ิ สว่ น
ยอ่ ยๆ และพจิ ารณาวา่ มคี วามสมั พนั ธก์ นั อยา่ งไร เชน่ การพจิ ารณาอวยั วะในรา่ งกายทกี่ ลายเปน็ โครงสรา้ ง
รา่ งของมนุษย์ และสำ� หรบั เปาโล แฟร์ (Paulo Freire) นักการศึกษาชาวบราซลิ ซ่งึ ให้ความสนใจด้าน
การศกึ ษาและการใหเ้ สรภี าพของมนษุ ยก์ ม็ องวา่ การวเิ คราะหจ์ ะชว่ ยทำ� ใหม้ นษุ ยเ์ ขา้ ใจความจรงิ มากกวา่
ในอดตี ทีร่ บั ร้เู รื่องโดยไมไ่ ตรต่ รอง
เมอ่ื นำ� คำ� สองคำ� มารวมกนั คอื การวเิ คราะหช์ มุ ชน จงึ หมายถงึ การแยกแยะรายละเอยี ดของชมุ ชน
ทจ่ี ะศกึ ษาใหเ้ ดน่ ชดั เปน็ ทง้ั โครงสรา้ งชมุ ชน คน ภมู ศิ าสตร์ เปน็ สงิ่ ทเี่ หน็ ภายนอก รวมถงึ สง่ิ ทมี่ องไมเ่ หน็
อาทิ ความสมั พนั ธข์ องคนในชมุ ชน คุณค่าความหมายที่แฝงอยู่ อาจหมายถึงค่านยิ ม ความเชอ่ื
จุดที่พึงสังเกตก็คือ การวิเคราะห์ชุมชนเป็นแนวทางที่เกิดข้ึนในยุคหลังเหตุการณ์ประชาธิปไตย
14 ตลุ าคม 2516 โดยเริม่ ตน้ ในหมนู่ กั พฒั นา (กาญจนา แก้วเทพ, 2538, น. 173) การวเิ คราะหช์ ุมชนเกดิ
ขึ้นเพ่ือตอบโต้กระบวนทัศน์การพัฒนากระแสหลักท่ีเน้นความทันสมัย (modernistic paradigm) และ
การเน้นภาครัฐเป็นผู้ด�ำเนินการพัฒนาแต่เพียงอย่างเดียว การวิเคราะห์ชุมชนก็เพื่อให้ชุมชนตระหนักถึง
ปัญหาการพัฒนาที่เน้นรูปแบบเดียว ซึ่งไม่สอดรับกับความแตกต่างหลากหลายของชุมชนแต่ละพ้ืนที่
ดงั นัน้ จึงเริม่ มีการพฒั นาการวิเคราะห์ชุมชนข้ึน ยคุ แรก นกั พฒั นาจะเปน็ ผูช้ ว่ ยวเิ คราะห์ แตต่ อ่ มากเ็ ริม่
ใหค้ นในชุมชนได้มีส่วนร่วมในการวเิ คราะห์ชมุ ชนเพ่อื จะน�ำไปสกู่ ารพัฒนา
ส�ำหรับกรณีของงานด้านการส่ือสาร การวิเคราะห์ชุมชนไม่เพียงแต่ศึกษาภาพที่เห็นและคุณค่า
ภายใน แต่ยังคงศึกษาการสื่อสารในชุมชนเพ่ิมเติม ซึ่งมักจะเป็นมิติท่ีคนท่ัวไปและนักวิชาการสายอ่ืนๆ
มกั จะมองขา้ ม แตศ่ าสตรด์ า้ นการสอ่ื สารจะตอ้ งวเิ คราะหเ์ พอื่ แสดงใหเ้ หน็ วา่ พน้ื ทช่ี มุ ชนแตล่ ะแหง่ จะมกี าร
สอ่ื สารทแี่ ตกตา่ งอยา่ งไร หรอื มกี ารสอื่ สารเชน่ ไร เชน่ คนในชมุ ชนตลาดหว้ ยขวางจะใชก้ ารสอื่ สารปากตอ่ ปาก
