Page 47 - การวางแผน การออกแบบ และการผลิตสื่อชุมชน
P. 47
การผลิตและการใช้สือ่ เพื่อสรา้ งความเขม้ แขง็ ของชุมชน 15-37
8. กลยุทธ์การเสริมเครือข่าย เนื่องจากส่ือพ้ืนบ้านในอดีตมีการผูกเส้นสายความสัมพันธ์เป็น
“เครือข่าย” (network) ในหลายๆ รูปแบบ เช่น ภายในกลุ่มศิลปินพ้ืนบ้านด้วยกัน ระหว่างศิลปินกับ
คนในชุมชน ระหว่างส่ือพื้นบ้านแขนงหน่ึงๆ กับส่ือพ้ืนบ้านแขนงอื่นๆ หรือระหว่างในชุมชนท้องถิ่นกับ
ชมุ ชนภายนอก โดยผา่ นกระบวนการสอื่ สารเปน็ ตวั เชอื่ มรอ้ ย ทง้ั นเ้ี พอื่ ประโยชนใ์ นดา้ นตา่ งๆ อาทิ เปน็ ตน้ ทนุ
ทรัพยากร สร้างความช่วยเหลือเก้ือกูลกันทางสังคมและจิตใจ เป็นแหล่งข้อมูลข่าวสาร เสริมอ�ำนาจ
ต่อรองกับความเปล่ียนแปลงต่างๆ ฯลฯ แต่สถานการณ์ที่เปลี่ยนไปของสื่อพ้ืนบ้านปัจจุบันมีแนวโน้มว่า
เครือข่ายหลายๆ เส้นจะค่อยๆ ถูกลิดใบตัดก่ิงก้านออกไปเร่ือยๆ ด้วยเหตุผลหลายประการ ซึ่งผลก็คือ
ทำ� ใหส้ อ่ื พน้ื บา้ นเรม่ิ ออ่ นแอลง เพราะสายสมั พนั ธเ์ ครอื ขา่ ยทเี่ คยเกอ้ื กลู กนั ขาดหายไป ดงั นนั้ ในการเสรมิ
สมรรถนะศกั ดศิ์ รขี องสอ่ื พนื้ บา้ นในยคุ น้ี จงึ ตอ้ งเนน้ การ “รวมกนั เราอย”ู่ และเตมิ ตอ่ เสน้ สายสมั พนั ธท์ ถี่ กู
ลิดรอนไปใหก้ ลับคนื มา เชน่ การทำ� งานรอื้ ฟื้นสือ่ พธิ กี รรมเหยาของชาวผไู้ ททีจ่ ังหวดั มุกดาหาร ทแ่ี มโ้ ดย
พื้นฐานจะเป็นพิธีกรรมความเชื่อเร่ืองผีและการรักษาโรคแบบพื้นบ้านด้ังเดิม แต่หากจะเสริมสร้างความ
เข้มแข็งให้กับส่ือพิธีกรรมดังกล่าวแล้ว จ�ำเป็นต้องอาศัยการผูกโยงเครือข่ายเข้ากับกลุ่มสังคมอ่ืนๆ ด้วย
เชน่ กนั ไดแ้ ก่ เครอื ขา่ ยของกลมุ่ อนรุ กั ษศ์ ลิ ปวฒั นธรรมชมุ ชน (ทจ่ี ะใชห้ ลอ่ เลยี้ งการสบื สานความเชอ่ื ชมุ ชน)
เครือข่ายกลุ่มสวนป่าสมุนไพร (อันเก่ียวข้องกับการท�ำงานรักษาโรค) เครือข่ายกลุ่มงานฝีมือ (เพ่ือผลิต
อุปกรณ์ประกอบพิธีกรรม) เครือข่ายกลุ่มหมอเหยา (ผู้ท�ำพิธี) เครือข่ายกลุ่มผักปลอดสารพิษ (เพื่อ
สนับสนุนอาหารท่ีใช้ร่วมในพิธีกรรม) และเครือข่ายกลุ่มดนตรีพื้นเมือง (เพื่อใช้เข้าร่วมเป็นส่วนหน่ึงใน
พิธีเหยา อาทิ หมอแคนและดนตรีพื้นบ้านอ่ืนๆ) การใช้การส่ือสารเพ่ือสานโยงเครือข่ายที่ร้อยรัดกันไว้
แบบนี้ ถือเป็นพลังเกื้อหนุนให้วัฒนธรรมหน่ึงๆ ด�ำรงอยู่ได้โดยมีแรงสนับสนุนจากวัฒนธรรมอ่ืนๆ
ทอ่ี ยกู่ ันเปน็ ระบบ
9. กลยทุ ธ์การมอบหมายสถานภาพ ตามหลกั ทฤษฎดี า้ นนเิ ทศศาสตรเ์ ชอื่ วา่ บทบาทหนา้ ทส่ี ำ� คญั
ประการหนงึ่ ของการสอื่ สารกค็ อื การมอบหมายสถานภาพ (status conferral) อนั หมายความวา่ สถานภาพ
ของบุคคล ชุมชน และวัฒนธรรมทอ้ งถน่ิ จะเปน็ อย่างไร ก็ข้ึนอย่กู ับการสื่อสารท่จี ะก�ำหนดต�ำแหนง่ แห่งที่
ใหก้ บั ทอ้ งถนิ่ วา่ จะยนื อยู่ ณ จดุ ใดทา่ มกลางบคุ คล ชมุ ชน และวฒั นธรรมอน่ื ๆ ทงั้ น้ี ในปจั จบุ นั ทส่ี อื่ มวลชน
และส่ือใหม่ต่างๆ มีความเข้มแข็งมาก บรรดาส่ือพ้ืนบ้านก็ถูกลดทอนสถานภาพให้นับวันจะล้าหลังและ
โรยราไปกบั ยคุ สมยั ดงั นนั้ แทนทจ่ี ะมองเพยี งดา้ นเดยี ววา่ สอ่ื สมยั ใหมม่ กั จะขดั แยง้ หรอื ลดทอนสถานภาพ
ของสอ่ื พนื้ บา้ นเสมอไป หากสามารถวางกลยุทธ์การสื่อสารอย่างพิถีพิถันได้แล้ว (เช่น การใช้สอ่ื สมัยใหม่
ดว้ ยความเขา้ ใจกันทั้งสองฝา่ ย ระหว่างท้งั ศิลปิน/ชุมชนและผู้ผลิตสอ่ื ต่างๆ) สอื่ สมัยใหม่เองก็สามารถใช้
สนบั สนนุ กลู เกอ้ื ใหส้ อื่ พนื้ บา้ นมสี ถานภาพทร่ี งุ่ เรอื งขน้ึ ไดเ้ ชน่ กนั อาทิ การนำ� เนอื้ หาของสอื่ พน้ื บา้ นไปเผย
แพรผ่ า่ นสอื่ มวลชนหรอื ผา่ นชอ่ งทางของสอื่ ใหมอ่ ยา่ งอนิ เทอรเ์ นต็ ทงั้ นเ้ี พราะสอ่ื สมยั ใหมเ่ หลา่ นม้ี คี ณุ สมบตั ิ
เดน่ หลายอยา่ งทส่ี ่อื พืน้ บ้านไมม่ ี อาทิ เป็นสื่อเชิงรกุ ทแี่ พร่กระจายไปไดไ้ กล ส่ือสารกับคนในชมุ ชนอน่ื ได้
เป็นจ�ำนวนมาก บนั ทึกเก็บเอาไว้เผยแพร่ซํ้าได้อีก สอ่ื สารกบั เยาวชนคนรุน่ ใหมไ่ ด้งา่ ย รวมไปถงึ เปน็ ส่อื
ทมี่ วลชนจำ� นวนมากไว้เน้อื เชอ่ื ใจ
