Page 51 - ไทยศึกษา
P. 51
เทคโนโลยไี ทย ๑๓-41
๑. ความส�ำคัญของการชลประทาน
สังคมไทยเป็นสังคมที่พ่ึงกิจกรรมทางเศรษฐกิจด้านการเกษตรเป็นพื้นฐานส�ำคัญ ข้าวจึงเป็น
อาหารหลักของคนไทยและยังเป็นสินค้าส่งออกบ้างในบางช่วงระยะในสมัยอยุธยา การท�ำนาจึงเป็นการ
เพาะปลูกทีก่ นิ พืน้ ทีก่ วา้ งขวาง ในพ้นื ท่ที ี่มคี วามอดุ มสมบรู ณอ์ ยูใ่ กล้แหลง่ นำ้� จะไมม่ ปี ัญหาการขาดแคลน
น�้ำเหมือนดังพื้นท่ีดอนหรือท่ีห่างไกลแหล่งน�้ำ ดังน้ันการจัดการเร่ืองน้�ำจึงเป็นเร่ืองส�ำคัญ การจัดระบบ
ชลประทานให้ได้ผลดตี ้องมกี ารวางแผน ทัง้ ในสว่ นการเกบ็ กกั น�้ำและการระบายน้�ำไปสู่พนื้ ทเ่ี กษตรกรรม
ตามความตอ้ งการ ผคู้ นในชมุ ชนจงึ ตอ้ งมคี วามรเู้ กยี่ วกบั ภมู ศิ าสตร์ การไหลของนำ้� การระบายนำ้� ตลอดจน
การใชเ้ ทคโนโลยีกอ่ คันกน้ั นำ�้ สรา้ งเขอ่ื น เหมอื งฝาย และขุดคคู ลอง
ระดับของเทคโนโลยชี ลประทานแบ่งกว้างๆ ไดด้ ังน้ี
๑.๑ เทคโนโลยีชาวบ้าน จดั ทำ� ขนึ้ เฉพาะในพนื้ ทเ่ี พาะปลกู สว่ นบคุ คล เชน่ การใชร้ ะหดั วดิ นำ้� การ
ขดุ ทอ่ สง่ นำ�้ การสรา้ งอา่ งเกบ็ นำ�้ ขนาดเลก็ การจดั การปญั หานำ้� ในระดบั ชาวบา้ นนน้ั อาศยั ความรเู้ ทคโนโลยี
ระดบั พ้ืนฐาน เชน่ การออกแบบเครอ่ื งทุน่ แรงในการชักน�้ำเข้านา ได้แก่ โชงโลง หรือระหดั วิดนำ้� นับเป็น
ภมู ปิ ญั ญาไทยทีใ่ ช้หลักทางกลศาสตร์ นอกจากนยี้ ังใช้ความรเู้ กยี่ วกบั การไหลการระบายนำ้� จดั ท�ำล�ำราง
ท่อส่งนำ้� ไปยังทีน่ าของตน
๑.๒ ระบบชลประทานในชุมชน เปน็ ความรว่ มมอื ในการจดั สรรนำ้� ในชมุ ชน มกี ารวางลำ� ดบั ขน้ั
ในการจดั การ ใชเ้ ทคโนโลยใี นการจดั การนำ้� ร่วมกัน
๑.๓ โครงการชลประทานของรัฐ เป็นการก่อสร้างระบบชลประทานขนาดใหญ่ที่จัดการโดยรัฐ
เพ่อื เออ้ื ประโยชน์แกช่ มุ ชนในหลายพน้ื ที่
๒. ระบบชลประทานไทย
ระบบชลประทานไทยมพี ัฒนาการตามยุคสมยั ดงั น้ี
๒.๑ ระบบชลประทานยุคแรกของไทย พบในบริเวณเมืองโบราณหลายแห่ง ตัวอย่างที่เห็น
ชดั เจนคอื เมอื ง-สุโขทัย ท่ีตัง้ ของเมืองมคี วามแห้งแล้งตามธรรมชาติ อยู่บริเวณเชิงเขาห่างจากแม่นำ�้ ยม
โดยธรรมชาตจิ ะมลี ักษณะแล้งน�้ำ ขณะทีใ่ นฤดฝู นมีน�ำ้ หลากจากเทอื กเขา ดังนนั้ การตั้งเมอื งจึงต้องอาศัย
การวางผงั เมอื งทม่ี แี บบแผนในการจดั การเรอื่ งน้�ำ โดยอาศยั เทคโนโลยที ก่ี า้ วหนา้ จดั ระบบการระบายออก
และชักนำ�้ เข้าเมอื งลงส่คู ูคลอง ดงั ปรากฏคนู �้ำล้อมรอบเมืองสโุ ขทัยถงึ สามชั้นทเ่ี รยี กวา่ ตรีบรู ส่วนการจดั
น�้ำเพ่ืออุปโภคบริโภคน้ัน เห็นได้จากการขุดสระน�้ำหรือตระพัง ส�ำหรับเก็บกักน้�ำ และท�ำคันดินเป็นแนว
ชกั นำ้� เขา้ ส่ตู ระพงั
