Page 59 - ไทยศึกษา
P. 59
สงั คมไทย ๕-49
modernization และ westernization ทำ� ใหเ้ มอื งตา่ งๆ เคลอื่ นเขา้ สกู่ ารเปน็ เมอื งสมยั ใหม่ และเกดิ สภาพ
สังคมเมือง ทม่ี เี พ่มิ มากขนึ้ ตามการพัฒนาประเทศ สว่ น บ้าน ก็เคลอื่ นเขา้ สู่การเป็น สังคมชนบท
ในทางราชการปัจจบุ นั กำ� หนดให้ เมือง คือ พ้นื ทีท่ ่ีอย่ใู นเขตเทศบาล สขุ าภบิ าล รวมท้งั พนื้ ทท่ี ่ี
มกี ารจดั การปกครองทอ้ งถ่นิ แบบพิเศษ คอื กรงุ เทพมหานคร ส่วน ชนบท หมายถึง พน้ื ทท่ี อี่ ยู่นอกเขต
เทศบาลและสุขาภบิ าล เมือง และ ชนบท ท�ำให้เกดิ สังคมเมอื งและสังคมชนบท ทั้ง ๒ สงั คมมีลกั ษณะ
แตกตา่ งกันหลายประการ แต่ก็มีความเชื่อมโยงเก่ยี วพนั กันในดา้ นตา่ งๆ ไม่วา่ จะเป็นการเมอื ง เศรษฐกิจ
สังคม และเทคโนโลยี สังคมเมืองและสังคมชนบทมีภาพรวมที่ต่างกันอย่างไรนั้นจะได้กล่าวถึงในหัวข้อ
ต่อไป
๓. ความเป็นมาและความเป็นไปของสังคมเมือง - สังคมชนบทในเมืองไทย
ในภาษาไทย คำ� วา่ “เมือง” เปน็ คำ� เกา่ แกท่ เี่ มอ่ื แรกเรมิ่ ใชส้ อ่ื ความถงึ หนว่ ยสงั คมทอี่ ยเู่ หนอื ระดบั
บา้ นหรือหมบู่ า้ นข้ึนไป และเปน็ ท่ีที่มีอ�ำนาจการปกครอง เมือ่ สงั คมขยายใหญ่ขึน้ การสื่อความกก็ ว้างขนึ้
ตามสภาพสงั คม ระดบั ของความเปน็ เมอื งจงึ ตา่ งกนั ไป ในปจั จบุ นั คำ� วา่ “เมือง” สอ่ื ความถงึ หนว่ ยสงั คม
เหนือระดับหมู่บ้านข้ึนมาจนถึงประเทศ และตรงกับค�ำภาษาอังกฤษหลายค�ำต้ังแต่ town, city จนถึง
nation state เชน่ เมืองระแหง (ปัจจุบันคือ อำ� เภอระแหง จังหวัดตาก) เมืองพนัสนคิ ม (อำ� เภอพนัสนคิ ม
จังหวัดชลบุรี) เมืองพนมสารคาม (อ�ำเภอพนมสารคาม จังหวัดฉะเชิงเทรา) ตรงกับค�ำว่า town เมือง
พิษณโุ ลก เมอื งนครศรีธรรมราช มีสภาพตรงกับ city เมืองไทย เมอื งจีน เมอื งแขก เมอื งพมา่ เปน็ ระดบั
nation state เมอื งนอก หมายถึง ตา่ งประเทศ ค�ำว่า “สังคมเมือง” ในหัวขอ้ นกี้ ็เชน่ กัน แตล่ ะที่ย่อมมี
ขนาด พน้ื ท่ี และจำ� นวนประชากรตา่ งกนั แตม่ คี ณุ ลกั ษณะรว่ มกนั ของการเปน็ สงั คมเมอื ง ตลอดจนถงึ การ
มรี ายละเอยี ดต่างกันในการเป็นสงั คมเมอื งใหญ่ - เมอื งขนาดกลาง - เมืองเลก็
นกั วชิ าการทางภมู ศิ าสตรไ์ ดจ้ �ำแนกเมอื งตามบทบาทหนา้ ทเ่ี ปน็ ๘ ประเภท ไดแ้ ก่ เมอื งศนู ยก์ ลาง
การปกครองหรือเมืองหลวง เมืองศูนย์กลางการค้า เมืองศูนย์กลางการคมนาคม เมืองศูนย์กลาง
อตุ สาหกรรม เมอื งศนู ยก์ ลางการทำ� เหมอื งแร่ เมอื งศนู ยก์ ลางทางยทุ ธศาสตร์ เมอื งศนู ยก์ ลางทางวฒั นธรรม
และเมอื งศนู ยก์ ลางการทอ่ งเทย่ี วและนนั ทนาการ ในบรรดาเมอื งตา่ งๆ เหลา่ นี้ เมอื งศนู ยก์ ลางการปกครอง
การคา้ การคมนาคม และการอตุ สาหกรรม มโี อกาสเตบิ โตไดร้ วดเรว็ กวา่ เมอื งทที่ ำ� หนา้ ทอ่ี ยา่ งอน่ื ๆ อยา่ งไร
กต็ าม บางครงั้ เมอื งกอ็ าจจะลดความส�ำคญั หรอื เสอ่ื มโทรมลงไดด้ ว้ ยปจั จยั สำ� คญั หลายประการ ไดแ้ ก่ การ
เกดิ ภยั ธรรมชาติ การเปลยี่ นแปลงตามธรรมชาติ ความเสอ่ื มโทรมของทรพั ยากรธรรมชาติ การเปลย่ี นแปลง
เสน้ ทางคมนาคม และการเกิดภยั สงคราม ส่วนสงั คมเมืองซง่ึ มฐี านมาจากเมอื ง และสงั คมชนบทซ่ึงมฐี าน
มาจากหมบู่ า้ นนั้นมีภาพรวมโดยทว่ั ไปเปน็ เชน่ ใด ปรัชญา เวสารัชช์ ได้สรปุ ไวด้ ังนี้
สังคมเมือง มลี กั ษณะเดน่ ทก่ี ารกระจกุ ตวั ของประชากรในพนื้ ทแ่ี คบ ผคู้ นทอ่ี ยใู่ นชมุ ชนเมอื งสว่ น
ใหญป่ ระกอบอาชพี ดา้ นอตุ สาหกรรม พาณชิ ยกรรม การบรหิ ารและบรกิ าร (เชน่ การทอ่ งเทยี่ ว การศกึ ษา
การขนส่ง การคมนาคม งานซ่อมบ�ำรุง) ใช้เครอื่ งมือและอปุ กรณต์ ่างๆ ท่มี เี ทคโนโลยรี ะดับก้าวหน้า ใน
แงว่ ฒั นธรรม คนในสงั คมเมอื งมลี กั ษณะตา่ งคนตา่ งอยู่ (อาจยกเวน้ ในชมุ ชนุ แออดั ซงึ่ มลี กั ษณะวฒั นธรรม
ก่ึงเมอื ง - ก่ึงชนบท) มีความสนใจดนิ้ รนรับผิดชอบเฉพาะตนและครอบครวั ดำ� เนินชีวติ ในวิถขี องความ
