Page 16 - วิถีไทย
P. 16
2-6 วิถไี ทย
เรื่องที่ 2.1.1
แนวคิดและนิยามความหมายเก่ียวกับพ้ืนท่ีกับความหลากหลาย
ทางสังคมและวัฒนธรรม
แนวคดิ ในการอธบิ ายและใหน้ ยิ ามความหมายเกยี่ วกบั ความหลากหลายทางสงั คมและวฒั นธรรม
ปจั จบุ นั มหี ลายแนวคดิ เนอ่ื งจากประเดน็ เรอื่ งความหลากหลายทางสงั คมและวฒั นธรรม เปน็ ประเดน็ สำ� คญั
ในยคุ รว่ มสมยั ทำ� ใหแ้ นวคดิ ตา่ งๆ จำ� เปน็ ตอ้ งมคี ำ� อธบิ ายและขอ้ ถกเถยี งเกยี่ วขอ้ ง อยา่ งไรกต็ าม สำ� หรบั
แนวคิดท่ีอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างความหลากหลายทางสังคมและวัฒนธรรมกับลักษณะเฉพาะของ
แตล่ ะพน้ื ที่ จะพบวา่ มแี นวคดิ ทโี่ ดดเดน่ ไดแ้ ก่ 1) แนวคดิ ภมู วิ ฒั นธรรม (Cultural Landscape) 2) แนวคดิ
นิเวศวิทยาชาติพันธุ์ (Ethnoecology) 3) แนวคิดชีวิตวัฒนธรรม (Cultural Life) 4) แนวคิดนิเวศ
ประวตั ิศาสตร์ (Ecohistory) และ 5) แนวคดิ รัฐเมอื งท่านานาชาติ (International port polity) เป็นตน้
ท้ัง 5 แนวคิดข้างต้น ล้วนเป็นแนวคิดที่มีประโยชน์ต่อการอธิบายสภาพความหลากหลายทาง
สังคมและวัฒนธรรม ทั้งในประเด็นเรื่องความเป็นมาทางประวัติศาสตร์ เช่น แนวคิดนิเวศประวัติศาสตร์
สาเหตุปัจจัยท่ีส่งผลท�ำให้เกิดสภาพความหลากหลาย เช่น แนวคิดนิเวศชาติพันธุ์ ท่ีอธิบายความหลาก
หลายว่ามีปจั จยั ทส่ี มั พันธ์เกี่ยวข้องกับบทบาทของกล่มุ ชาติพันธุ์ เปน็ แนวคดิ ทีม่ องความหลากหลายโดย
มีศนู ย์กลางการวิเคราะหป์ ระเด็นท่ี “คน” ซึ่งสังกดั กล่มุ ชาติพนั ธุ์ และมองความแตกตา่ งทางชาติพนั ธ์วุ ่า
มที ีม่ าจากความแตกตา่ งทางชาตพิ นั ธุ์ การเรียนร้ทู ่จี ะอยู่รว่ มกับผอู้ ื่นเป็นเรอื่ งสำ� คญั
นอกจากนี้ยังมีปัจจัยทางด้านภูมิศาสตร์และเศรษฐกิจการค้าตามแนวคิดภูมิวัฒนธรรมที่เสนอว่า
ความแตกต่างทางวัฒนธรรมของแตล่ ะพนื้ ท่ีหรอื ภูมภิ าค มีสาเหตมุ าจากความพยายามในการปรบั ตัวเขา้
กับสภาพแวดล้อมทางธรรมชาตทิ ี่เป็นอยใู่ นแตล่ ะทอ้ งถ่นิ ไม่วา่ จะเปน็ ภูเขา แมน่ ำ�้ ล�ำคลอง สภาพอากาศ
เปน็ ตน้ สว่ นสาเหตปุ จั จยั ทางดา้ นเศรษฐกจิ การคา้ นนั้ แนวคดิ รฐั เมอื งทา่ นานาชาติ ซง่ึ พฒั นามาจากแนวคดิ
ทีอ่ ธิบายความมั่งคัง่ รุ่งเรอื งในอดีต ซึ่งเป็นผลสบื เนื่องมาจากการค้า การค้าทางไกลหรอื การค้านานาชาติ
มีผลตอ่ การเคลอื่ นยา้ ยถิ่นฐาน ภาษาที่ใช้ในการส่อื สาร การติดตอ่ ประสานกันระดบั ขอบเขตสากล ส่งผล
ตอ่ การเกิดรัฐและสงั คมทมี่ ีองค์ประกอบส�ำคญั คือความหลากหลายทางวฒั นธรรม
1. แนวคิดภูมิวัฒนธรรม (Cultural Landscape)
แนวคิดน้ีให้ความส�ำคัญกับสภาพทางภูมิศาสตร์กายภาพในฐานะปัจจัยล�ำดับแรกๆ ที่ส่งผลต่อ
การต้ังถิ่นฐานของผู้คน จนกระท่ังพัฒนาข้ึนเป็นบ้านเมือง เป็นแว่นแคว้น เป็นรัฐในแบบต่างๆ อาทิ
รฐั จารีต รัฐการคา้ สังคมเมืองทา่ ฯลฯ ศรศี ักร วลั ลโิ ภดม ผเู้ สนอแนวคิดนีใ้ นการมองประวตั ิศาสตรส์ ังคม
และวฒั นธรรมไทย ใหค้ วามหมายของคำ� วา่ “ภมู วิ ฒั นธรรม” (Cultural Landscape) วา่ หมายถงึ ลกั ษณะ
ภมู ปิ ระเทศทางภมู ศิ าสตร์ (Geographical Landscape) ในอาณาบรเิ วณใดบรเิ วณหนง่ึ เชน่ ปา่ เขาลำ� เนาไพร
ทอ้ งทุ่ง หนองบึง แมน่ ้�ำลำ� คลอง ปากอา่ วชายทะเล ฯลฯ อันสมั พันธก์ ับการตงั้ ถิ่นฐานบา้ นเมืองของผู้คน
