Page 20 - ทฤษฎีและการวิจารณ์ภาพยนตร์
P. 20
1-10 ทฤษฎีและการวจิ ารณ์ภาพยนตร์
สนุ ทรยี ศาสตรต์ ามแบบความคดิ ของอารยธรรมตะวนั ตกแบบยโุ รปเปน็ ศนู ยก์ ลางไดก้ ลา่ วถงึ ปญั หา
ความงามและศิลปะในเชิงปรัชญาเมื่อใดไม่มีใครทราบ เพราะความคิดทางสุนทรียศาสตร์ท่ีมีมาก่อน
อารยธรรมกรีกโบราณยังเป็นสิ่งที่คลุมเครือ ไม่ชัดเจนและคาดเดาอะไรได้แต่เพียงเล็กน้อยเท่าน้ัน การ
กล่าวถึงระบบปรัชญาหรอื ความคดิ ซงึ่ เกย่ี วกับประวตั ิศาสตรข์ องสนุ ทรยี ศาสตร์ในโลกตะวันตก เราจึงมัก
เรม่ิ ตน้ จากปรชั ญากรกี ของพลาโต้ (Plato) ผูซ้ ่งึ มีชวี ติ อยรู่ ะหว่าง 428-348 กอ่ นคริสตกาล และปรัชญา
ของพลาโต้เองก็เกิดข้ึนจากเมล็ดพันธุ์ทางความคิดเก่าท่ีสุกงอมมีมาก่อนหน้าแล้วเกือบ 200 ปี ทฤษฎี
ความงามของกรีกในยุคแรกจึงมักผูกโยงเข้ากับความคิดของพลาโต้ที่ว่า ความจริงด�ำรงอยู่กับแม่แบบ
(archetypes) แบบ (form) หรือความงามที่แท้จริงนั้นอยู่ในโลกแห่งมโนคติ (idea) ชีวิตอันประเสริฐ
คือ ชวี ติ ของผู้เพง่ พินิจมโนคตขิ องความงาม (Plato, Symposium, 211 อา้ งจาก พระราชวรมุนี, 2544,
น. 195) และความงามที่สมบูรณ์ไม่ใช่สิ่งท่ีเรารับรู้ได้ด้วยประสาทสัมผัส (sensation) แต่เราต้องรู้ด้วย
พทุ ธปิ ัญญา ศลิ ปะท่มี นุษย์สรา้ งขน้ึ มาเปน็ เพียงการเลยี นแบบอยา่ งหนงึ่ และเป็นเพียงมายาทหี่ า่ งไกลจาก
ความจริงอยู่หลายขั้น คุณค่าของความงามในศิลปะจึงอยู่ที่การส่งเสริมศีลธรรมหรือการท�ำให้เกิดความรู้
ด้านปรัชญาน่นั เอง
ภาพท่ี 1.3 The Cave ถ้�ำของพลาโต้
ที่มา: Random House Encyclopedia อ้างจาก Ian Jarvie, 1987, p. 47.
พลาโตอ้ ธบิ ายถงึ หลกั ของความรทู้ แ่ี ทจ้ รงิ วา่ ไดม้ าจากหลกั ของเหตแุ ละผล การรบั รผู้ า่ นทางระบบ
ประสาทสัมผัสของมนุษย์ท่ัวไปนั้นเป็นเพียงทัศนะ (opinion) ไม่ใช่ความรู้ที่แท้จริง (รวมทั้งการรับรู้ท่ี
เกยี่ วกบั ความงามในศลิ ปะ) ซง่ึ พลาโตไ้ ดผ้ กู คำ� สอนหลกั ของความรขู้ องตนไวใ้ นนทิ าน เรอ่ื ง The Cave วา่
“มนี กั โทษกลมุ่ หนงึ่ ถกู จองจำ� ในคกุ มดื ตง้ั แตว่ ยั เดก็ ทกุ คนถกู บงั คบั ใหห้ นั หนา้ เขา้ ทางดา้ นซา้ ยของผนงั ถำ้�
ที่ด้านหลังของถ�้ำน้ันยกพื้นสูงข้ึนและก่อกองไฟให้ลุกโชน แล้วมีคนกลุ่มหนึ่งเข้ามายกหุ่นจ�ำลองรูปสัตว์
และสิ่งของต่างๆ ขึ้นไปมา โดยนักโทษทีถ่ ูกลา่ มโซต่ รวนไวไ้ ม่ใหม้ องเหน็ ด้านหลังของตนเองเลย นักโทษ
นนั้ คดิ วา่ สง่ิ ทตี่ นเหน็ นนั้ เปน็ ความจรงิ รวมทงั้ เสยี งคนทก่ี ำ� ลงั พดู คยุ กนั อยนู่ นั้ กน็ กึ วา่ เปน็ เสยี งจากภาพเงา
ทผี่ นังถ้�ำพดู กนั กระทงั่ นกั โทษคนหนง่ึ พน้ โทษไปและกลบั มามองดดู ้านหลังของถำ�้ จึงมาบอกเพือ่ นๆ ว่า
