Page 38 - ทฤษฎีและการวิจารณ์ภาพยนตร์
P. 38
3-28 ทฤษฎแี ละการวิจารณ์ภาพยนตร์
เรื่องที่ 3.3.2
ภาพยนตร์ของเซอร์ไก ไอเซนสไตน์
เซอรไ์ ก ไอเซนสไตน์ มพี นื้ ฐานเปน็ วศิ วกรและสถาปนกิ เพราะเขาเคยศกึ ษาวชิ าวศิ วกรรมมากอ่ น
แล้วเปล่ียนมาสนใจงานศิลปะในภายหลัง และเข้าศึกษาในโรงเรียนภาพยนตร์เป็นลูกศิษย์ของคูเลอชอฟ
อยพู่ กั หนง่ึ จากนนั้ กเ็ ขา้ สวู่ งการละครเวทแี ลว้ เรม่ิ สรา้ งภาพยนตรข์ น้ึ ตอ่ มา ไอเซนสไตนจ์ งึ ไดม้ คี วามสนใจ
เกยี่ วกบั โครงสรา้ งของภาพยนตรแ์ ละไดท้ ดลองสรา้ งภาพยนตรใ์ นแบบของเขาเองจนไดข้ อ้ สรปุ เปน็ ทฤษฎี
การตดั ตอ่ แบบมองทาจขึน้
ความจริงแล้วไอเซนสไตน์เคยใช้วิธีมองทาจมาต้ังแต่คร้ังที่เขาท�ำละครเวทีเร่ือง Enough Sim-
plicity in Every Wise Man (1923) ทเี่ ขานำ� มหรสพหลายอยา่ ง เชน่ การร้องเพลง การแสดงไต่ลวด
ของละครสัตว์ และการแสดงตลกลอ้ เลยี นเสียดสีเข้ามาประกอบในละคร ไอเซนสไตนย์ ังไดเ้ ขียนบทความ
กลา่ วถงึ หลกั การนำ� สง่ิ ตา่ งๆ ทแ่ี ตกตา่ งกนั เขา้ มาปะตดิ ปะตอ่ กนั เชน่ นว้ี า่ “การปะตดิ ปะตอ่ แหง่ ความรดั รงึ
ใจ” (Montage of Attraction) (มูลนิธหิ นงั ไทย, 2530, น. 51-53)
ไอเซนสไตนส์ รา้ งภาพยนตรเ์ รอื่ งยาวไวร้ าว 8 เรอ่ื ง โดยภาพยนตรเ์ รอื่ งเดน่ ของเขาทจี่ ะน�ำมาเปน็
ตัวอย่างในการศกึ ษาคร้งั นี้ ได้แก่ Strike (1924) Battleship Potemkin (1925) และ October (1928)
Strike (1924)
ภาพยนตร์เร่ือง Strike ได้รับการขนานนามจากหนังสือพิมพ์พราฟดา (Pravda) ว่าเป็น
“ภาพยนตรแ์ หง่ การปฏวิ ตั อิ ยา่ งแทจ้ รงิ เรอ่ื งแรก” เนอ่ื งจากภาพยนตรไ์ ดน้ ำ� เสนอการตอ่ สขู้ องชนชน้ั แรงงาน
ในรสั เซยี ทตี่ อ่ ตา้ นเจา้ ของโรงงาน มกี ารประทว้ งหยดุ งานและปฏบิ ตั กิ ารใตด้ นิ ในทสี่ ดุ คนงานและครอบครวั
ถกู ปราบปรามและถูกสงั หารโดยกองก�ำลงั ของรัฐบาล
ภาพยนตรไ์ ดใ้ ชฉ้ ากของสถานทจี่ รงิ และเปน็ ภาพยนตรเ์ รอื่ งแรกทม่ี วลชนรว่ มกนั เปน็ พระเอกของ
เรื่อง ไอเซนสไตน์เริ่มทดลองวิธกี ารสรา้ งแบบ montage อนั ซบั ซอ้ นจนกลายเป็นผลงานช้ินโดดเด่นของ
เขา โดยเฉพาะวิธตี ดั ต่อประเภทที่เรยี กว่า Intellectual Montage ซึง่ เปน็ การสร้างภาพเชิงอปุ มา (visual
metaphor) โดยการรวมภาพ 2 ช็อต หรือมากกว่าเพื่อส่ือสารความคิดทางนามธรรม (abstract idea)
ดังนั้นเมื่อช็อตของคนขายเน้ือก�ำลังฆ่าวัว ถูกรวมกับภาพของเหล่าต�ำรวจม้าของพระเจ้าซาร์สท่ีก�ำลัง
เขน่ ฆา่ ฝงู ชนในทอ้ งถนน การอปุ มากจ็ ะเหน็ ไดช้ ดั เจนยง่ิ การรวมภาพเชน่ นปี้ ลกุ เรา้ เขยา่ ประสาทบบี บงั คบั
คนดูให้มีส่วนร่วมไปกับเหตุการณ์ด้วย ในไม่ช้าผู้สร้างภาพยนตร์ทั่วโลกก็เร่ิมพูดกันถึง “montage” ว่า
เปน็ เทคนคิ ใหมเ่ อ่ยี มของการสร้างภาพยนตร์ (Bohn & Stromgren, 1987, pp. 142-143)
โครงสร้างของเร่อื ง Strike แบง่ ออกเปน็ 6 ตอน ได้แก่
1. All Quiet at the Factory
2. The Immediate Cause of Strike
