Page 48 - ทฤษฎีและการวิจารณ์ภาพยนตร์
P. 48
8-38 ทฤษฎแี ละการวจิ ารณภ์ าพยนตร์
เขาก็ขึ้นเป็นเจ้าพ่อมาเฟียคนใหม่ ซ่ึงถ้ามองจากมุมมองทางศีลธรรมแล้ว ไมเคิลได้เร่ิมกลายเป็นปีศาจ
ชายผซู้ ง่ึ เคยเกลยี ดความรนุ แรงอาชญากรรมทค่ี รอบครวั มาเฟยี ของเขาไดก้ ระทำ� นนั้ ไดก้ ลายเปน็ เจา้ พอ่ ซงึ่
พร้อมทจ่ี ะฆ่าทกุ คนทีท่ รยศตอ่ เขา
อย่างไรก็ดีภาพยนตร์แต่ละเรื่องอาจจะเล่าเรื่องในลักษณะท่ีไม่ได้เป็นแบบโครงเร่ืองตัววีข้างต้น
กไ็ ด้ เชน่ อาจจะตดั สภาวะสงบสขุ ในชว่ งต้น หรือเรื่องเลา่ ทง้ั เรอื่ งอาจจะราบเรยี บไมม่ ีการไต่ระดับอารมณ์
ไมม่ กี ารแกไ้ ขปญั หาใดทง้ั สนิ้ ซงึ่ อาจจะพบในภาพยนตรเ์ ชงิ ทดลองตา่ งๆ ถา้ หากเปน็ ภาพยนตรบ์ นั เทงิ ทม่ี ี
กลมุ่ เปา้ หมายเปน็ มวลชน อาจจะตอ้ งเจอกบั คำ� วจิ ารณจ์ ากผชู้ มวา่ นา่ เบอ่ื หรอื ถา้ ไมจ่ บแบบคลค่ี ลายปญั หา
ออกมาให้เห็นอย่างชัดเจน ผู้ชมอาจจะกล่าวว่ารู้สึกว่าภาพยนตร์จบเหมือนไม่จบก็ได้ ซึ่งนั่นก็เป็นเพราะ
ผูช้ มติดกับโครงเรอ่ื งทใ่ี นตอนจบตอ้ งเปน็ สภาวะที่ปัญหาถกู คลค่ี ลายออกภาวะสมดุลกค็ นื กลับมาดังเดมิ
ในการศกึ ษาด้านภาพยนตร์ โครงเรอื่ งเป็นทีซ่ กุ ซอ่ นความคดิ อดุ มการณ์การบางอยา่ งไปสผู่ ชู้ ม
เชน่ ในงานศกึ ษาของฉลองรตั น์ ทพิ ยพ์ มิ าน (2539) ทท่ี ำ� การวเิ คราะหโ์ ครงสรา้ งการเลา่ เรอ่ื งในภาพยนตร์
อเมรกิ นั ทม่ี ตี วั เอกเปน็ สตรโี ดยใชเ้ กณฑโ์ ครงเรอ่ื งแบบคลาสสกิ พบวา่ โครงสรา้ งการเลา่ เรอ่ื ง 3 รปู แบบนน้ั
สะท้อนความเห็นของผู้สร้างที่มีต่อปัญหาของสตรี โดย (1) โครงเรื่องท่ีมีการจัดเรียงตามภาวการณ์
ประกอบดว้ ยภาวะ 4 ภาวะ ตง้ั แตภ่ าวะดลุ ภาพ ภาวะวกิ ฤติ การปรบั สภาพและการกลบั คนื สคู่ วามสงบนน้ั
สะท้อนความคิดของผู้เล่าเร่ืองที่มองเร่ืองราวต่างๆ เป็นสูตรส�ำเร็จ มองโลกในแง่ดี กล่าวคือ ปัญหา
ผ้หู ญงิ เกิดมาจากสังคม หรือการขดั แยง้ ระหวา่ งเพศ และเมื่อมปี ญั หาเกดิ ขน้ึ ปญั หาน้ันก็จะมีวิธกี ารแก้ไข
แล้วน�ำไปสู่ความสงบในท่ีสุด (2) โครงเรื่องท่ีตัดภาวะดุลภาพตอนแรกออกไป เริ่มเร่ืองด้วยภาวะวิกฤติ
แลว้ ปรบั สภาพกลบั คนื สคู่ วามสงบอกี ครงั้ สะทอ้ นความคดิ ผเู้ ลา่ เรอื่ งทม่ี องวา่ เพศหญงิ เปน็ เพศทเ่ี กดิ ขนึ้ มา
พรอ้ มกบั ปญั หา เพราะสงั คมถอื ชายเปน็ ใหญ่ แตก่ ม็ วี ธิ กี ารในการแกไ้ ขปญั หาซงึ่ ผหู้ ญงิ ตอ้ งคน้ หาและเมอื่
คน้ พบแล้วกจ็ ะสามารถพาผู้หญิงออกจากความทุกข์ได้ (3) โครงเร่ืองที่มีสลับภาวการณ์ โดยนำ� ตอนจบ
มาขึ้นกอ่ น จะทำ� ให้เหน็ ปัญหาทีเ่ กดิ ขนึ้ ได้อยา่ งชดั เจน เหน็ ภาพรวมของปญั หา แสดงให้เหน็ วา่ ผูเ้ ลา่ เร่อื ง
เชอื่ วา่ การจะเขา้ ใจปญั หาของสตรนี น้ั ตอ้ งมองปญั หาจากภาพรวม มองทง้ั ระบบจงึ จะสามารถเขา้ ใจปญั หา
เพราะปญั หาของผหู้ ญงิ นนั้ ไมไ่ ดเ้ กดิ จากเพศตรงขา้ มแตเ่ พยี งอยา่ งเดยี ว แตอ่ าจเกดิ จากสงั คมหรอื ธรรมชาติ
ของเพศ
นอกจากน้ียังพบในงานของขจิตขวัญ กิจวิสาละ ท่ีใช้แนวคิดโครงเร่ืองในการศึกษาการเล่าเรื่อง
ผู้ขัดขนื อ�ำนาจในภาพยนตร์ไทยระหว่างปี พ.ศ. 2513-2550 พบว่า ตอนจบของภาพยนตรเ์ ปน็ เครื่องมอื
ที่สำ� คัญในการสนบั สนนุ อุดมการณห์ ลกั หรอื อุดมการณ์ขัดขืน/ตอ่ สู้ ภาพยนตรท์ ี่สนับสนนุ อุดมการณ์หลกั
จะนำ� ไปใชใ้ นลกั ษณะของการลงโทษผทู้ ฝ่ี า่ ฝนื อำ� นาจของสงั คม หรอื ใหร้ างวลั กบั ผทู้ ร่ี กั ษาโครงสรา้ งอำ� นาจ
ของสงั คมนนั้ ไว้ ในทางตรงกนั ขา้ มอดุ มการณข์ ดั ขนื /ตอ่ สจู้ ะนำ� ไปใชใ้ นลกั ษณะของการใหร้ างวลั กบั ผทู้ ล่ี กุ
ขน้ึ มาขดั ขนื /ตอ่ สกู้ บั อำ� นาจของสงั คม และลงโทษ ผทู้ ยี่ อมจำ� นนกบั ระบบโครงสรา้ งอำ� นาจของสงั คม ทงั้ นี้
บทลงโทษทปี่ รากฏในภาพยนตรน์ น้ั จะเขม้ ขน้ มากนอ้ ยแตกตา่ งกนั ไปขน้ึ อยกู่ บั ประเดน็ ในการตอ่ สวู้ า่ ตอ่ สู้
ในเร่อื งใด เช่น ประเด็นอัตลักษณ์ความเปน็ เพศทีส่ าม เพศหญงิ ประเด็นเศรษฐกจิ หรือประเดน็ การเมือง
ของชนชนั้ ล่าง ชนช้นั กลาง
