Page 83 - ทฤษฎีและการวิจารณ์ภาพยนตร์

การเลา่ เรื่องในภาพยนตร์ 8-73
3. การท�ำกรณียกเว้น (exceptional case) ให้เป็นข้อเท็จจริงทั่วไป (generalization) กลวิธีน้ี
กระท�ำโดยประกอบสร้างเรื่องเล่าที่ในความเป็นจริงมีโอกาสจะเกิดขึ้นได้น้อยให้กลายเป็นกรณีที่มีโอกาส
พบเหน็ ไดท้ วั่ ไป เพอื่ ทจ่ี ะปลอบประโลมใหผ้ คู้ นมคี วามหวงั ในชวี ติ กม้ หนา้ ยอมรบั ชะตากรรมนน้ั ตอ่ ไป วธิ ี
การนี้กระทำ� ผ่านเคร่ืองมอื ในการเล่าเร่ืองท่สี ำ� คญั ไดแ้ ก่ ตอนจบ โครงเรอ่ื ง และการสรา้ งบคุ ลิกตัวละคร
ท่ีจะประกอบสัญญะในการเล่าวา่ ตัวละครเป็นใคร (ชาติ/ชนชั้น/เพศ) มีประวัติเบื้องหลังมาอย่างไร นิสยั
ใจคอ ทศั นคตเิ ปน็ อยา่ งไร กระทำ� สงิ่ ใดลงไปบา้ ง และตอนจบของเรอ่ื งพวกเขาไดร้ บั รางวลั หรอื การลงโทษ
ในลักษณะใด การจบเร่อื งทแ่ี ฝงการทำ� งานของอุดมการณใ์ นภาพยนตร์ ไดแ้ ก่

3.1 การจบเรื่องในลักษณะของการท�ำหน้าที่เป็นหลุมหลบภัยทางจิตใจ (escapist) การ
จบเรื่องในลักษณะโอกาสท่ีจะเป็นไปได้จริงมีน้อยมาก การเสนอปัญหาจริง แต่ให้วิธีการออกจากปัญหา
แบบง่ายๆ ไม่สมเหตุผล เช่น การจัดการความขัดแย้งระหว่างนายทุนกับชนช้ันล่าง ด้วยการแต่งงาน
ระหวา่ งสาวโรงงานกบั ผจู้ ดั การเจา้ ของโรงงาน เพอ่ื สลายชนชนั้ หรอื การหนไี ปเสนอปญั หาเลก็ ๆ ทไ่ี มส่ ลกั
ส�ำคัญ แตข่ ยายใหญ่ใหร้ ู้สกึ วา่ เปน็ เรอ่ื งทสี่ ำ� คญั มาก เชน่ ภาพยนตร์เรอื่ ง เดอะเมยี (2548) ทว่ี ่าด้วยการ
ลุกข้ึนมาห้ําห่ันกันระหว่างทีมเมียหลวงและทีมเมียน้อย ถึงข้ันต่างฝ่ายต่างจับอาวุธข้ึนสู้จนล้มตายกันไป
และเมียหลวงก็เอาชนะเมียน้อยได้ในที่สุด ขณะท่ีผู้ชายถูกกันออกจากปัญหา หรือภาพยนตร์ไทยในยุค
หนง่ึ ที่เน้นน�ำเสนอแต่ปัญหาความรักของวัยรุ่น

3.2 การประกอบสร้างเรื่องเล่าโดยน�ำเสนอภาพของสังคมยูโทเปีย (utopia) หลักการ
นำ� เสนอสงั คมยโู ทเปยี นเ้ี ปน็ หลกั การทส่ี ำ� คญั ของอดุ มการณข์ ดั ขนื /ตอ่ สู้ เมอ่ื เผชญิ หนา้ กบั อดุ มการณห์ ลกั
ในโลกจรงิ เพื่อใหค้ วามหวงั ความใฝ่ฝนั กับประชาชน

ในส่ือภาพยนตร์ ภาพยนตร์ท่ีมีจุดยืนขัดขืน/ต่อสู้กับอ�ำนาจของสังคมไม่ว่าจะเป็นประเด็น
เศรษฐกิจ การเมือง หรืออัตลักษณ์ ศักด์ิศรี จะพบภาพความส�ำเร็จ ชัยชนะของการต่อสู้ในช่วงตอนจบ
ของภาพยนตร์ เชน่ ในภาพยนตรท์ ต่ี อ่ สเู้ รอื่ งอตั ลกั ษณ์ ศกั ดศิ์ รี เรอื่ ง สดุ เสนห่ า (2546) ทเี่ ลา่ เรอ่ื งความรกั
ระหว่างหญิงสาวชาวไทยและหนุ่มพม่า ภาพยนตร์ก็จบเร่ืองด้วยภาพการนอนเคียงคู่กันหลับไหลอย่างมี
ความสขุ ของคนทงั้ สองทา่ มกลางปา่ เขา ราวกบั ความฝนั ทแี่ สดงใหเ้ หน็ ความสมั พนั ธอ์ นั เทา่ เทยี ม ราบรนื่
ในระดบั ปัจเจก ในฐานะมนุษย์ตอ่ มนษุ ย์ มใิ ช่เรอื่ งราวความสัมพันธใ์ นระดบั ชาตติ อ่ ชาติท่ีกระตุ้นเร้าความ
รสู้ ึกชาตินิยม ซงึ่ เป็นการประกอบสรา้ งความหมายใหช้ าตหิ นึง่ มีความเหนือกว่าอีกชาตหิ นงึ่

4. การใช้ภาพและการตัดต่อเพื่อการลงโทษหรือให้รางวัล ภาพและการตัดต่อเป็นเครื่องมือที่
สามารถใช้ในการลงโทษหรือให้รางวัล การลงโทษผ่านภาพและการตัดต่อในลักษณะของความรุนแรงเชิง
สญั ญะ ผา่ นองคป์ ระกอบดา้ นภาพ และเทคนคิ ดา้ นภาพยนตร์ ซงึ่ จดั เปน็ กลไกประเภทไมน้ วม ทท่ี ำ� หนา้ ที่
ครอบงำ� ทางความคดิ หรอื อดุ มการณ์ (ideological apparatus) ขณะเดยี วกนั ภาพทเ่ี ตม็ ไปดว้ ยการลงโทษ
ที่จัดเป็นความรุนแรงเชิงสัญญะนี้ก็เสมือนเป็นกลไกการปราบปราม/ไม้แข็ง (repressive apparatus)
อยใู่ นที

ภาพของการลงโทษจงึ แสดงถงึ การทำ� งานรว่ มกนั ระหวา่ งกลไกทง้ั สอง โดยผชู้ มอาจไมท่ นั ไดร้ สู้ กึ
ตวั เองวา่ ตนเองกำ� ลงั รบั สารในสว่ นของบทลงโทษสำ� หรบั ผทู้ ลี่ กุ ขนึ้ มาขดั ขนื อำ� นาจของสงั คม เชน่ การฉาย
ใหเ้ ห็นภาพความเจ็บปวด ความตาย ของตัวละครทีฝ่ ่าฝนื อ�ำนาจของสงั คม หรอื การฉายให้เห็นอาวธุ ท่ีใช้