Page 21 - คำให้การขุนหลวงวัดประดู่ทรงธรรม เอกสารจากหอหลวง
P. 21
(19)
เบี้ยหวัดผ้าปี มีธรรมเนียมสืบมาแต่โบราณดังนี้ ว่าด้วยสิ่งซึ่งเปนหลักกรุง
ศรีอ ยุธยา”
เนื้อหาที่น่าสนใจอีกประการหนึ่งคือตำแหน่งยศพระราชาคณะสมัย
อยุธยา แบ่งออกเป็น ๓ ฝ่าย คือ ฝ่ายอรัญวาสี คณะฝ่ายขวา และคณะ
ฝ่ายซ้าย มีการลำดับตำแหน่งหรือสมณศักดิ์พระราชาคณะไว้อย่างชัดเจน
และน่าสนใจม ากค ือ
ตำแหน่งสมณศักดิ์พระราชาคณะฝ่ายอรัญวาสีเป็นเจ้าคณะกลาง
มพี ระพ ุทธาจารย์ เป็น (ในเอกสารระบวุ่าเป็น อธิบดสีิทธิข์ าด) หัวหน้าบ ังคับ
บัญชาพระสงฆ์ฝ่ายสมถะวิปัสสนาทั้งหัวเมืองฝ่ายเหนือและหัวเมืองฝ่ายใต้
ทั้งปวงรวมทั้งพระมอญ (มีพระครูเจ้าคณะรามัญ เป็นผู้ปกครอง) พระลาว
(พระครเูจ้าค ณะลาวเป็นผ ูป้ กครอง) และพ ระเขมร (พระครเูจ้าค ณะเขมร เป็น
ผู้ปกครอง) ทั้งป วงขึ้นต่อค ณะฝ ่ายอ รัญวาสี
ส่วนพระสงฆ์ราชาคณะฝ่ายขวา หรือฝ่ายคามวาสี มีพระวันรัตน
เป็นผู้บังคับบัญชาส ูงสุด มีหัวเมืองขึ้นก ับเจ้าค ณะฝ ่ายข วา ๔๗ เมือง เช่น
เมืองส ุพรรณบุรี เมืองระยอง เมืองต ราด เมืองพ ัทลุง เมืองน ครศรีธรรมราช
กรงุ กำพชู าธนบดี เมอื งโขง เมอื งข ขุ นั ธ์ เมอื งสงั ข์ (สงั ขะ) เมอื งสรุ นิ ทร์ เมอื ง
นครพนม... รวม ๔๗ เมือง
เจ้าคณะเหนือฝ่ายซ้าย มีสมเด็จพระอริยวงศ์สังฆราชาธิบดี เป็น
ผู้บ ังคับบ ัญชาสูงสุดหัวเมืองฝ ่ายเหนือป ระกอบด้วยเมืองต ่าง ๆ ตั้งแต่เมือง
ธนบุรี เมืองนนทบุรี ขึ้นไปจนถึงเมืองนครราชสีมา เมืองนางรอง เมือง
สามโคก เมืองพิมาย เมืองศรีเทพ เมืองนครลำปาง เมืองนครลำพูนไชย
เมืองนครเชียงใหม่ เมืองห อก เมืองแพร่ เมืองน ่าน ...รวม ๔๙ เมือง
สมณศักดิ์เจ้าคณะเหนือฝ่ายซ้ายนั้นเป็นตำแหน่งสมเด็จพระราชา
คณะสูงสุดเหนือกว่าเจ้าคณะกลางและเจ้าคณะฝ่ายขวาซึ่งมีสมณศักดิ์ที่พระ
พุทธาจารย์และพ ระวันรัตน ซึ่งต ่อมาในสมัยรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จ
