Page 44 - เทพนิยายสงเคราะห์เรื่อง เมขลา-รามสูร และพระคเณศ
P. 44
34
อันตรายได้ คำว่า “มณีเมขลา” ซึ่งเป็นช ื่อข องนางเทพธิดาอ งค์น ี้ ถ้าจะแปล
โดยล ักษณะเช่นเดียวกับ “อหิเมขลา” ซึ่งพระเทวทัตท รง ก็จะแปลว่า (นางผู้ม ี)
“เมขลาเป็นแก้วม ณี” นอกจากนี้ก็ปรากฏในค าถาอัฏฐชัยมงคล (พาหุํ) ว่าช ้าง
ของพ ญามารม ีชื่อว่า คิริเมขล ที่ม ีชื่อเป็น ๒ คำเช่นนี้ โดยอธิบายว่า เพราะม ี
ตัวใหญ่เหมือนคิรีแ ละเพราะเป็นดุจเมขลา ซึ่งเป็นคำอ ธิบายที่มัว ๆ
แต่ปรากฏในป ฐมสามนต์ ตอนแก้พ ระพุทธค ุณบทภ ควา กล่าวเปรียบ
เทียบค ำ “เมขลา” และให้วิเคราะห์ศัพท์ “เมขลา” ซึ่งแ ปลได้ค วามว่า “เหมือน
อย่างชาวโลกเมื่อควรจะพูดว่า เม-หนสฺส ขสฺส มา-ลา ก็พูด (ย่อเสีย) ว่า
“เมขลา”
ในส ารัตถทีปน ี ปฐมภ าค แก้ความข องปฐมส ามนต์ต รงนั้นว่า “ตาม
นิรุกต ิน ัยเขาชักเอาอักษรตัวห นึ่ง ๆ จากบ ทห นึ่ง ๆ แล้ว (รวม) กล่าว (ย่อเสียง
ให้เหลือเพียง) ว่า “เมขลา” แล้วข ยายคำแปลเป็นค ำ ๆ ว่า
เมหนสฺส = คุยฺหปฺปเทสสฺส แปลว่า ประเทศที่ล ับ
ขสฺส = โอก าสสฺส แปลว่าโอกาส
มาลา แปลว่า เครื่องประดับห รือด อกไม้
เมื่อรวมทั้ง ๓ คำ ก็แ ปลว่า “เครื่องป ระดับ โอกาสอันเป็นประเทศ
ที่ล ับ”
ในหนังสืออภิธานับปทีปิกาและสูจิให้วิเคราะห์ศัพท์ซึ่งแปลได้ความ
คล้ายกับข้างต้นว่า “เครื่องประดับอินทรีย์หรืออวัยวะที่ลับ ชื่อว่าเมขลา แต่
อาจารย์บ างพ วกก ็ก ล่าวธาตุว่า เมข แปลว่า เครื่องป ระดับสะเอว ลง อลป ัจจัย”
เห็นจะเป็นเพราะเหตุท ี่ค ำว่า “เมขลา” แปลว่า “เครื่องป ระดับอวัยวะท ี่ล ับ” ก็ได้
เช่นน ี้กระมัง จึ่งเมื่อน ึกไปถ ึงว่าถ้าเป็นเครื่องป ระดับข องสตรีจะเป็นอะไร บาง
คนท ึกทักเอาว่า น่าจะได้แก่จะปิ้งหรือร่างแห ถ้าเช่นนั้นน างมณีเมขลาก็คงมี
เครื่องป ระดับเช่นน ี้เอง ต่างแ ต่ม ีแ ก้วม ณีป ระดับห รือท ำด ้วยแ ก้วม ณี แต่ถ ้าน ึก
ไปถึงพระเทวทัตที่แปลงเพศเป็นกุมารน้อยและมีอาภรณ์ชนิดนี้เองเป็นเครื่อง
ประดับ ก็ดูไม่ส นิทเลย
