Page 124 - การส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค
P. 124
5-12 ก ารส ่งเสริมสุขภ าพและก ารป้องกันโรค
จากความหมายดังกล่าว อาจกล่าวได้ว่า การมีส่วนร่วมของประชาชนเป็นกระบวนการเสริมพลังให้กับ
ประชาชนและชุมชน (Participation as Empowerment) ซึ่งก ารท ี่ประชาชนมีส่วนร ่วมในกระบวนการพ ัฒนาย่อม
ได้เรียนรู้การตัดสินใจ การจัดกิจกรรม และการบริหารจัดการในการแก้ไขปัญหา ที่นำมาสู่การเพิ่มความสามารถใน
การควบคุม และแก้ไขปัญหาของตนเองและชุมชน การมีส่วนร่วมจึงเป็นการเสริมพลังให้กับประชาชนและชุมชน
(Oakley and Kahssay, 1999)
โคเฮน และอ ัฟฮอฟฟ์ (Cohen and Uphoff, 1977) ได้กล่าวถึงการม ีส่วนร ่วมไว้ 4 ประเภท ได้แก่
1.1 การม สี ว่ นร ว่ มในก ารต ดั สนิ ใจ (Decision Making) เป็นการม ีส ่วนร ่วมท ี่เป็นการแ สดงออกด ้านค วามค ิด
เห็นที่ม ีผลต่อก ารกำหนด หรือจัดระบบโครงการพัฒนาสุขภาพ ตั้งแต่การประเมินป ัญหา การก ำหนดทางเลือกที่เป็น
ไปได้ที่จะนำไปปฏิบัติเพื่อการพ ัฒนา โดยการป ระเมินสภาพที่เป็นอยู่และสาเหตุข องปัญหา
1.2 การมีส่วนร่วมในการปฏิบัติการ (Implementation) เป็นการดำเนินงานตามโครงการและแผนงาน
และเป็นการก่อให้เกิดค วามรู้สึกร ่วมในก ารเป็นเจ้าของกิจกรรมแ ละผ ลงานท ี่ปรากฏ ซึ่งแ บ่งได้ 3 ส่วน ดังนี้
1.2.1 การม สี ว่ นร ว่ มในก ารส ละห รอื ใชท้ รพั ยากร ได้แก่ การร ่วมส ละแ รงก าย การส ละเงิน การใหว้ ัสดุ
อุปกรณ์และก ารให้ค ำแนะนำทั้งหมดน ี้เป็นแ หล่งท รัพยากรหลักท ี่สำคัญ นำม าใช้เพื่อการพัฒนาโครงการ
1.2.2 การมีส่วนร่วมในการบริหารโครงการและการประสานงาน โดยการเป็นลูกจ้างหรือสมาชิกทีม
ที่ปรึกษา หรือเป็นผ ู้บริหารโครงการ หรือโดยว ิธีก ารจ้างบ ุคคลเข้ามาม ีส่วนร ่วมดำเนินก าร มีการฝึกอบรมให้รู้เทคนิค
การป ฏิบัติงานในโครงการ หรือก ารให้คำป รึกษาในก ารต ัดสินใจเกี่ยวก ับโครงการ และเป็นผ ู้ประสานง านในโครงการ
ด้วย
1.2.3 การมีส่วนร่วมในการเข้ามาเป็นผู้ปฏิบัติในโครงการ เป็นการเข้ามามีส่วนร่วมโดยการเข้าเป็น
ผู้ปฏิบัติในโครงการ ซึ่งควรเน้นการเข้ามาร ่วมป ฏิบัติงานด้วยความเต็มใจม ากกว่าการบังคับ
1.3 การมีส ว่ นร่วมในผลประโยชน์ (Benefits) การม ีส ่วนร่วมในผลป ระโยชน์แบ่งได้ 3 ชนิด ดังนี้
1.3.1 การมีส่วนร่วมในผลประโยชน์ในด้านวัตถุ เป็นความต้องการขั้นพื้นฐาน เช่น ได้รับเบี้ยเลี้ยง
อาหารเสริม อุปกรณ์อ อกกำลังกาย เป็นต้น
1.3.2 การมสี ่วนร่วมในผ ลป ระโยชน์ในดา้ นสังคม เป็นผ ลประโยชน์ที่เกิดข ึ้นแ ก่ส ังคม ความต้องการ
พื้นฐ านด ้านสาธารณะ ได้แก่ บริการห รือค วามพ ึงพอใจจากส าธารณูปโภค หรือคุณภาพช ีวิตที่เพิ่มข ึ้น
1.3.3 ผลประโยชน์ด้านบุคคลเป็นความปรารถนาท่ีจะเข้ามาเป็นสมาชิกกลุ่ม หรือได้รับการคัดเลือก
เข้ามา เป็นความต้องการอำนาจทางสังคมและการเมืองที่ได้จากการมามีส่วนร่วมมือในโครงการ ซึ่งมี 3 ด้าน ได้แก่
ความรู้สึกมีคุณค่าในตนเอง (Self-Esteem) พลังอำนาจทางการเมือง (Political Power) และความรู้สึกว่า ตนมี
ประสิทธิภาพ (Sense of Efficacy)
1.4 การมีส่วนร่วมในการประเมินผล (Evaluation) เป็นการมีส่วนร่วมในการวัดผลและวิเคราะห์ผลของ
การดำเนินงาน รวมทั้งเป็นการค้นหาข้อดี และข้อบกพร่อง เพื่อหาแนวทางแก้ไขการทำงานให้มีประสิทธิภาพต่อไป
และเป็นการประเมินผลค วามส ำเร็จ หรือความล ้มเหลวเป็นร ะยะ
ดังนั้นการเสริมพลังในการส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรคควรส่งเสริมให้ประชาชนได้มีส่วนร่วมในทุก
ขั้นตอนตั้งแต่การร่วมตัดสินใจ การร่วมในการปฏิบัติการ ร่วมรับประโยชน์ และร่วมในการประเมินผลในกิจกรรม
หรือโครงการที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพ ซึ่งจะทำให้ประชาชนเกิดการเรียนรู้ และมีทักษะในการดูแลและจัดการสุขภาพ
ของตนเองแ ละก ลุ่ม มีความเชื่อในค วามสามารถ และนำไปสู่การพึ่งพาตนเองด ้านส ุขภาพในที่สุด
ลิขสทิ ธข์ิ องมหาวิทยาลยั สโุ ขทัยธรรมาธริ าช
