Page 241 - การส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค
P. 241
พฤติกรรมวิถีการดำเนินชีวิตที่เกี่ยวข้องกับการส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรคไม่ติดต่อ 8-75
5. การเสรมิ สรา้ งความเชอ่ื มน่ั ของบคุ คลในค วามส ามารถข องต นวา่ จะเปลย่ี นแปลงพฤตกิ รรมไ ดส้ ำเรจ็
ความเชื่อมั่นของบุคคลในความสามารถของตนว่า จะเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมได้สำเร็จ (Self-Efficacy)
เป็นองค์ประกอบหนึ่งของทฤษฎีการพัฒนาทางปัญญา (Social Cognitive Theory) ซึ่งอธิบายการรับรู้ของบุคคล
เกี่ยวกับความสามารถของตนในการทำการกระทำต่างๆ ที่จำเป็นในการปฏิบัติพฤติกรรมบางอย่าง (เช่น การทำ
การเปลีย่ นแปลงอ าหารก ารก นิ หรอื พ ฤตกิ รรมว ถิ กี ารด ำเนนิ ช วี ติ อืน่ ๆ เปน็ ตน้ ) ความเชือ่ ม ัน่ ข องบ คุ คลในค วามส ามารถ
ของต นว่า จะเปลี่ยนแปลงพ ฤติกรรมได้สำเร็จ เป็นปัจจัยสำคัญอ ย่างหนึ่งที่เป็นต ัวก ำหนดการป ฏิบัติซึ่งไม่ข ึ้นอยู่กับ
ทักษะตามที่เป็นจ ริงข องบ ุคคล ความมุ่งม ั่นข องค วามเชื่อม ั่นของบ ุคคลในค วามสามารถของตนเป็นสิ่งส ำคัญอย่างยิ่ง
เพราะบ ุคคลม โีอกาสม ากกว่าท ีจ่ ะร ิเริ่มท ำพ ฤติกรรมแ ละจ ะท ำต ่อไปอ ย่างต ่อเนื่องจ นก ระทั่งไดร้ ับค วามส ำเร็จ ถ้าค วาม
เชื่อม ั่นของบุคคลในค วามสามารถของต นน ั้นมีสูงก ว่า ดังนั้น การเสริมสร้างความเชื่อมั่นของบุคคลในความสามารถ
ของตนว่า จะเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมได้สำเร็จจึงควรถูกรวมเข้าไว้ในการดำเนินการด้วย เพื่อเพิ่มพูนโอกาสของ
การเปลี่ยนแปลงพ ฤติกรรมได้สำเร็จ
ทฤษฎกี ารพ ัฒนาท างป ัญญาข องแ บนด ูราอ ธิบายถ ึงแ หล่งข องค วามเชื่อม ั่นข องบ ุคคลในค วามสามารถข องตน
4 แหล่ง ซึ่งส ามารถน ำม าใชไ้ ดแ้ ละร วมเขา้ ไวใ้นก ลวิธกี ารเปลี่ยนแปลงพ ฤตกิ รรมเพือ่ เสริมส ร้างค วามเชือ่ ม ั่นข องบ คุ คล
ในความสามารถของตน แหล่งแรกที่มีศักยภาพสูงที่สุดสำหรับการเพิ่มความเชื่อมั่นของบุคคลในความสามารถของ
ตนค ือ ประสบการณ์ที่ค วบคุมได้ (Mastery Experiences) ทำให้บ ุคคลป ระสบความสำเร็จตามเป้าห มายที่ก ำหนด
ไว้อ ย่างสมเหตุสมผลและใกล้ต ัว ตัวอย่างเช่น การก ินผลไม้เพื่อทดแทนการก ินของหวานท ี่ม ีแคลอรีสูง หรือก ารเดิน
ได้ระยะทาง 1.5 กิโลเมตร แหล่งที่ 2 คือ ประสบการณ์ท ี่เห็นจากผ ู้อ ื่นทำ (Vicarious) ประกอบด ้วยก ารท ี่บุคคลเห็น
ประจกั ษว์ า่ บางค นท มี่ คี วามส ามารถค ลา้ ยคลงึ ก บั ต นเองส ามารถท ำภ ารกจิ (พฤตกิ รรม) ทพี่ งึ ป ระสงคไ์ ดส้ ำเรจ็ ตวั อยา่ ง
เช่น การสังเกตการออกก ำลังกายของผู้ป่วย และก ารป รับปรุงการท ำห น้าที่ของร่างกายในก ารฟ ื้นฟูส ภาพหัวใจ หรือ
การเฝ้าด ูบุคคลท ี่ไม่ใช่ว ิชาชีพจัดเตรียมอาหารเพื่อสุขภาพ แหล่งท ี่ 3 คือ การช ักชวนด ้วยวาจา (Verbal Persuasion)
ต้องรวมการชักชวนของผู้ให้บริการซึ่งเป็นผู้ที่บุคคลเชื่อถือในพฤติกรรมนั้น ความสามารถในการทำพฤติกรรมนั้น
คือ แหล่งที่มีผ ลน้อยท ี่สุดส ำหรับการเสริมสร้างความเชื่อมั่นของบุคคลในความส ามารถข องตน แต่อาจด ำเนินงานได้
โดยท างโทรศัพท์ หรือช ่องท างอิเล็กท รอน ิกส์อ ื่นๆ แหล่งที่ 4 คือ การให้ข้อมูลย้อนกลับท างส รีรวิทยา ต้องรวมการ
แปลความห มายอาการต่างๆ ที่เกี่ยวกับก ารเปลี่ยนแปลงพ ฤติกรรมให้บ ุคคลทราบ เป็นต ัวอย่าง ได้แก่ การอ ธิบายว ่า
การม อี าการแ สดงข องอ าการเหนื่อยน ้อยล งเกี่ยวข้องก ับก ารเข้าร ่วมอ ย่างส ม่ำเสมอในโปรแกรมก ารอ อกก ำลังก าย หรือ
การร ู้สึกเหนื่อยล้าน้อยล ง หรือร ู้สึกส บายตัวม ากขึ้น เกี่ยวข้องก ับน้ำห นักต ัวท ี่ลดลง งานว ิจัยจำนวนม ากบ่งชี้ว ่า ความ
เชื่อมั่นข องบ ุคคลในค วามส ามารถข องต นม อี ิทธิพลต ่อก ารเปลี่ยนแปลงพ ฤติกรรมในท ุกม ิตขิ องพ ฤติกรรมท ีเ่กี่ยวข้อง
กับก ารล ดค วามเสีย่ งข องโรคห วั ใจแ ละห ลอดเลือด การเสริมส ร้างค วามเชือ่ ม ัน่ ข องบ ุคคลในค วามส ามารถข องต นไดร้ บั
การรวมเข้าไว้ในก ารด ำเนินการเปลี่ยนแปลงพ ฤติกรรมว ิถีการด ำเนินช ีวิตในหลายง านว ิจัยซ ึ่งให้ผลลัพธ์ที่น่าพ อใจ
6. การให้ส ิง่ ต อบแทน
ประสิทธิผลของแผนการให้สิ่งตอบแทน (Incentives) เพื่อเหนี่ยวนำหรือสนับสนุนการเปลี่ยนแปลง
พฤติกรรมไดม้ กี ารศ ึกษาว ิจัยก ันอ ย่างก ว้างข วางในส ถานป ระกอบก าร สิ่งต อบแทนท ีใ่ชก้ ันบ ่อยท ี่สุดจ ะเป็นต ัวเงิน เช่น
การล ดค่าธรรมเนียมด้านส ุขภาพ หรือก ารจ่ายเงินสดโดยตรง หรือการจ่ายเป็นโบนัส เป็นต้น สำหรับการเปลี่ยนแปลง
สุขภาพเฉพาะอย่าง กลวิธีการให้สิ่งตอบแทนแบบอื่นๆ เช่น การให้รางวัลสำหรับลูกจ้างของสถานประกอบการที่มัก
จอดรถในสถานที่จอดของบริษัทซึ่งอยู่ห่างไกลจากตึกที่ทำงานของตนมากที่สุด หรือการลดค่าบริการสำหรับการใช้
สถานท ี่ออกก ำลังก ายเมื่อม ีค วามถี่ของก ารใช้บ ริการส ูงกว่าค นอ ื่น เป็นต้น
ลขิ สทิ ธ์ิของมหาวทิ ยาลัยสโุ ขทยั ธรรมาธริ าช
