Page 157 - สังคมโลก

สงครามกับการเปลี่ยนแปลงในสังคมโลก 7-51

แต่สงครามก็ก่อให้เกิดผลเสียหายต่อเศรษฐกิจของรัฐได้เช่นกัน การทำ�สงครามต้องใช้ทุนมหาศาล ในสมัย
โบราณทหารที่ถูกเกณฑ์ไปรบอาจต้องเตรียมเสบยี งอาหารในการเดนิ ทางไปรบดว้ ยตนเอง โดยที่ทางราชการไมต่ ้องรับ
ผิดชอบ เช่น ในกรณีของอาณาจักรอยุธยา เป็นต้น แต่ในหลายรัฐกองทัพต้องมีโรงครัวจัดหาเสบียงอาหารให้แก่ทหาร
รัฐต้องจัดหาเครื่องแบบและอาวุธยุทธภัณฑ์ในการรบไว้ให้ รวมทั้งสัตว์พาหนะและอาวุธหนักหลายชนิด เช่น เกราะ
เหล็ก รถศึก เครื่องดีดก้อนหิน และเครื่องยิงธนูใหญ่ เป็นต้น การเดินทัพและการสร้างป้อมค่ายล้วนแล้วแต่ต้องมี
ค่าใช้จ่ายทั้งสิ้น การเกณฑ์สิ่งของจากราษฎรและการยึดอาวุธจากศัตรูอาจลดค่าใช้จ่ายได้บ้าง ที่สำ�คัญคือราษฎรจะ
ถูกเกณฑ์ไปเป็นทหารทำ�ให้แรงงานที่ใช้ในการเพาะปลูกหรือทำ�หัตถกรรมต่างๆ ซึ่งเคยมีอยู่ในยามสันติลดลง อันจะ
กระทบต่อจำ�นวนผลผลิตทางเศรษฐกิจ และเกิดการขาดแคลนเครื่องอุปโภคบริโภคในที่สุด

ผลเสียหายที่สำ�คัญที่สุดของสงครามก็คือความพินาศย่อยยับจากการต่อสู้รบพุ่งกัน การทำ�สงครามส่วน
ใหญ่ไม่ได้จำ�กัดบริเวณอยู่แต่ในสนามรบเท่านั้น แต่สมรภูมิมักครอบคลุมทุกพื้นที่ การบุกโจมตีเพื่อยึดเมืองทำ�ให้
มีการทำ�ลายสิ่งก่อสร้างทางทหาร ที่อยู่อาศัยของพลเมือง ปราสาท ราชวัง วัดวาอาราม โรงสี โรงนา และเรือกสวนไร่
นาเสียหาย ในสงครามขยายอำ�นาจของพวกมองโกลตั้งแต่สมัยเจงกีสข่านมาถึงสมัยกุบไลข่านในคริสต์ศตวรรษที่ 13
เมืองทุกเมืองในเอเชียกลาง เปอร์เซีย ตะวันออกกลาง และยุโรปตะวันออกที่ไม่ยอมแพ้และทำ�สงครามต่อต้าน จะ
ถูกกองทัพมองโกลทำ�ลายล้างจนพินาศ พลเมืองจะถูกสังหารจนหมด กลายเป็นเมืองร้าง ระหว่าง ค.ศ. 1237-1240
พวกมองโกลได้ทำ�ลายเมืองใหญ่ในยุโรปตะวันออกทั้งหมด มีเพียงเมืองโนฟโกโรด (Novgorod) ปะสะคอฟ (Pskov)
และอาณาจักรบลั แกเรียซึ่งยอมแพ้เท่านั้นทีร่ อดพ้นจากการถกู ท�ำ ลาย74 เศรษฐกจิ การคา้ ทีเ่ คยเจรญิ รุ่งเรอื งตลอดเสน้
ทางที่กองทัพมองโกลรุกรานต้องหยุดชะงักลง มองโกลเข้าควบคุมระบบการค้าทั้งหมด เมืองที่ยังคงเหลือรอดจากภัย
พิบัติของสงครามต้องส่งบรรณาการให้แก่ข่านมองโกล ระบบเศรษฐกิจจึงเปลี่ยนจากการค้าเสรีระหว่างเมืองต่างๆ ไป
สู่ระบบเศรษฐกิจแบบนาย-บ่าว (Lord-vassal relationship)

3. ผลของสงครามดา้ นสงั คม

สงครามมีผลกระทบโดยตรงต่อประชากรและสังคมของรัฐที่เกี่ยวข้องในการสู้รบ การสูญเสียชีวิตของทหาร
และพลเรือนในสงครามทำ�ให้จำ�นวนประชากรของรัฐลดลง ไม่เพียงแต่สาเหตุจากการต่อสู้ในสนามรบและการโจมตี
ทำ�ลายบ้านเมืองเท่านั้น ความขาดแคลนเสบียงอาหารและสิ่งของเครื่องใช้จากการทำ�สงครามทำ�ให้เกิดความอดอยาก
ยากแคน้ และผูค้ นตอ้ งเสยี ชวี ติ เปน็ จ�ำ นวนมาก หลงั จากการเขน่ ฆา่ กนั ในสงครามยอ่ มมซี ากศพมากมายซึง่ ถกู ปลอ่ ยทิง้
ไว้เพราะทำ�ลายได้ไม่หมด แหล่งนํ้าสำ�หรับบริโภคถูกทำ�ให้สกปรกเพราะซากศพ มีการทิ้งสารพิษลงแม่นํ้าลำ�ธาร ทำ�ให้
เกิดโรคระบาดจากการขาดสุขอนามัยและความขาดแคลนนํ้า ตัวอย่างเช่น สงครามขยายอ�ำ นาจของมองโกลในคริสต์-
ศตวรรษที่ 13 ทำ�ให้มีคนตายจากสาเหตุต่างๆ กว่า 60 ล้านคน ทุกเมืองที่ปฏิเสธการยอมแพ้และสู้รบกับมองโกลจะ
ถูกทำ�ลายล้าง เมื่อยึดเมืองได้ทุกคนในเมือง ไม่ว่าชาย หญิง เด็ก หรือคนชราจะถูกต้อนไปไว้ในที่โล่ง แล้วให้ทหาร
มองโกลฆ่าทิ้ง พลเมืองเปอร์เซียลดลงจาก 2.5 ล้านคนเหลือเพียง 2 แสน 5 หมื่นคน75 เมืองเคียฟ (Kiev) ซึ่งเป็น
นครใหญ่ของยูเครนที่มีประชากรหนาแน่นก็เกือบกลายเป็นเมืองร้าง พลเมืองที่รอดชีวิตจากการถูกฆ่าก็ถูกเอาไปเป็น

74 History of Russia, Page1 (History of Russia: IX-XVIIth Centuries), http://www.parallelsixty.com/history_russia
_shtml, (14/8/2553)
75 Battuta’s Travels: Part Three: Persia and Iraq, cited in “Mongol Empire”, Wikipedia, the free encyclopedia, http://
en.wikipedia.org/wiki/Mongol_Empire, (14/8/2553)

ลขิ สิทธข์ิ องมหาวทิ ยาลยั สุโขทยั ธรรมาธริ าช