Page 23 - การผลิตสัตว์
P. 23
การผลิตโคเนื้อและกระบือ 8-21
1.1 วิธีการผสมพันธุ์ การผ สมพันธุ์โค มีอยู่ 3 วิธี คือ
1.1.1 การปล่อยให้พ่อพันธุ์คุมฝูง เป็นการปล่อยพ่อพันธุ์ให้คุมฝูงแม่โคและให้มีการผสมพันธุ์ตาม
ธรรมชาติ เหมาะส ำหรับฟาร์มโคข นาดใหญ่ โดยใช้อัตราพ่อพันธุ์ต่อแม่พันธุ์ ดังนี้
- พ่อโคที่มีอายุ 2-3 ปี 1ตัว ควรให้คุมฝูงแม่โคประมาณ 20-30 ตัว
- พ่อพ ันธุ์โคอ ายุ 3-4 ปี ควรให้คุมฝูงแม่โคป ระมาณ 30-40 ตัว
- พ่อพ ันธุ์โคอ ายุ 4 ปีขึ้นไปค วรให้คุมฝูงแม่โคประมาณ 40-50 ตัว
ทั้งนี้ข ึ้นอยู่ก ับค วามสมบูรณ์ข องพ่อพันธุ์โค
1.1.2 การจูงผสม เป็นการผสมโดยจูงพ่อพันธุ์ซึ่งแยกเลี้ยงจากแม่พันธุ์โคมาผสมกับแม่พันธุ์โค เมื่อ
แม่พันธุ์โคเป็นสัด หรือจูงแม่พันธุ์โคที่เป็นสัดมาผสมกับพ่อพันธุ์โค โดยปกติพ่อโคสามารถใช้ผสมได้สัปดาห์ละ
5 ครั้ง สำหรับพ่อพันธุ์โคที่มีการเลี้ยงดูที่ดี วิธีนี้เหมาะสำหรับเกษตรกรรายย่อยที่เลี้ยงแม่โคจำนวนน้อย หรือเลี้ยง
พ่อพ ันธุ์ไว้ใช้ค ุมฝ ูงซึ่งอ าจจ ะไม่ค ุ้มก ับการล งทุน
1.1.3 การผสมเทียม เป็นวิธีการผสมที่นำน้ำเชื้อพ่อพันธุ์มาผสมกับแม่พันธุ์ที่เป็นสัด โดยผู้ที่ทำการ
ผสมเทยี มจ ะส อดห ลอดฉ ดี น ้ำเชือ้ เข้าไปในอ วยั วะเพศข องแ มโ่ คท เี่ ป็นส ดั ปกตจิ ะส อดห ลอดผ ่านค อม ดลกู เขา้ ไปป ล่อย
น้ำเชื้อใ นมดลูกของแม่โค
1.2 การก ำหนดร ะยะเวลาท เี่ หมาะส มส ำหรบั ก ารผ สมพ นั ธโุ์ ค การผ สมพ นั ธุโ์ คจ ะต อ้ งผ สมพ นั ธใุ์ นช ว่ งเวลาท ี่
แมโ่คพ ร้อมผ สมพ ันธุห์ รอื เปน็ ส ัดเทา่ นั้น เพื่อใหท้ ราบร ะยะเวลาท ีเ่หมาะส มในก ารผ สมพ ันธุโ์ค ผูเ้ลี้ยงค วรม กี ารส ังเกต
โคเพศเมียว ่าพ ร้อมท ี่จ ะผ สมพ ันธุ์ห รือไม่ ซึ่งม ักเรียกก ันว ่า “การจ ับส ัด” โดยป กติก ารใช้ว ิธีผ สมพ ันธุ์แ บบป ล่อยพ ่อโค
คุมฝูง พ่อโคจ ะเป็นผ ู้ส ำรวจโคเพศเมียว ่าตัวไหนพ ร้อมที่จ ะผ สมได้ แต่หากใช้วิธีการผสมเทียมหรือจ ูงผ สมนั้นผู้เลี้ยง
จะต ้องเป็นผู้ส ังเกตเองว ่าโคเพศเมียต ัวไหนท ี่พ ร้อมจ ะผ สมได้ โดยจ ะส ังเกตในช ่วงเช้าแ ละเย็นข องท ุกๆ วันเพราะเป็น
ช่วงที่มีอากาศเย็นแม่โคจะแสดงอาการได้ชัดเจน การสังเกตการเป็นสัดของโคสามารถดูได้จากการแสดงอาการของ
แม่โค โดยในช ่วงแรกประมาณชั่วโมงท ี่ 0 แม่โคจ ะแสดงอาการเริ่มเป็นส ัดท ี่สังเกตเห็นได้คือ พยายามขี่ตัวอื่น อวัยวะ
เพศบ วม มีน้ำเมือกไหลเล็กน้อย และเมื่อเริ่มเป็นส ัดแ ล้วโคจะแ สดงอาการร้องบ ่อยไม่กินอาหาร หยุดให้นม ม่านตา
เบิกกว้าง แต่ควรจ ะเริ่มผ สมได้หลังช ั่วโมงท ี่ 6 ไปแ ล้ว ช่วงระยะเป็นส ัดช ั่วโมงที่ 18-28 เป็นร ะยะเวลาหลังการเป็นสัด
แต่ยังผสมได้อยู่ โคจะแสดงอาการกระวนกระวายและมีน้ำเมือกไหลอยู่ และหลังชั่วโมงที่ 28 ไปแล้วก็ไม่ควรผสม
ดังน ั้น แม่โคเริ่มเป็นส ัดชั่วโมงท ี่ 0-6 จึงย ังไม่ควรผ สม แต่ถ้าห ลังจากแ สดงการเป็นส ัดแล้ว 6 ชั่วโมงถึงช ั่วโมงที่ 28
นั้นส ามารถผ สมได้ และห ลังจากน ั้นไปจ ะผ สมไม่ติด วิธีก ารปฏิบัติแ บบง ่ายๆ ของเกษตรกรโดยทั่วไปถ้าห ากส ังเกต
เห็นแม่โคแ สดงอาการเป็นสัดในตอนเช้าก ็จะทำการผสมพันธุ์ในต อนเย็น เพื่อให้พ้น 6 ชั่วโมงแ รกไปก่อน หรือถ้าหาก
สังเกตเห็นแม่โคแสดงอาการเป็นสัดในตอนเย็นก็จะทำการผ สมพันธุ์สัตว์ในตอนเช้าเพราะเป็นเวลาที่เลย 6 ชั่วโมง
ไปแ ล้ว ถือว่าเป็นร ะยะที่เหมาะสมในการผ สมพ ันธุ์โค (ภาพที่ 8.17)
ลิขสิทธิข์ องมหาวิทยาลยั สโุ ขทยั ธรรมาธริ าช
