Page 79 - ทฤษฎีและแนวปฏิบัติในการบริหารการศึกษา หน่วยที่ 2
P. 79
ทฤษฎีระบบ 2-69
เดียวในแต่ละปี และปลูกเมล็ดจำ�นวนที่เหลือ ในที่สุดลุงแจ๊กก็ร่ำ�รวย มีครอบครัวที่มั่นคงมั่งคั่งแม้กระทั่ง
นํ้าท่วมใหญ่ ลุงแจ๊กก็มีเมล็ดพืชพอที่จะเลี้ยงครอบครัวและปลูกพืชอีกในปีต่อมา
นิทานเรื่องนี้สอนเรื่องระบบ สอนเรื่องตัวแบบยกกำ�ลัง (exponential growth) แต่การขยายตัว
ของพันธุ์พืชก็มีข้อจำ�กัด (limits to growth) ซึ่งในนิทานเรื่องนี้ก็คือนํ้าท่วม เมื่อมีนํ้าท่วมก็ก่อให้เกิดความ
ล่าช้า (delays) ในการปลูกพืชปีต่อไป แนวคิดเหล่านี้สอนเรื่องการคิดเชิงระบบทั้งนั้น นอกจากนั้น ครูก็อาจ
ชี้นำ�ให้ตั้งข้อสังเกตต่างๆ เช่น ถ้าลุงแจ๊กไม่ปลูกทั้งสองเมล็ดในปีต่อมา แต่กินเมล็ดหนึ่ง และปลูกเมล็ดหนึ่ง
เหมือนปีแรก ผลที่เกิดขึ้นจะเป็นอย่างไร ข้อคิดเหล่านี้คือวิธีการกระตุ้นให้ผู้เรียนคิดเป็นระบบ
การสอนวินัยทั้ง 5 ประการจะต้องให้สอดคล้องกับพัฒนาการของนักเรียนด้วย
2. การพฒั นาโรงเรยี นใหเ้ ป็นองคก์ รการเรยี นรู้
หนังสือที่สำ�คัญมากเกี่ยวกับเรื่องนี้คือ โรงเรียนที่เรียนรู้ (Schools That Learn) ซึ่งเซงกีและคณะ
(Senge et. al., 2000) ได้เขียนเป็นหนังสือภาคสนามเกี่ยวกับวินัยข้อที่ 5 สำ�หรับนักการศึกษาฯ ผู้ปกครอง
และทุกคนที่ห่วงใยเกี่ยวกับการศึกษา เป็นหนังสือที่มีบทความจำ�นวน 191 เรื่อง โดยผู้เขียน 113 คน ซึ่งให้
ข้อคิดและแนวทางในการน�ำ วินัยทั้ง 5 ประการไปใช้ในโรงเรียน สาระสำ�คัญที่เป็นหลักในการพัฒนาโรงเรียน
ให้เป็นองค์กรการเรียนรู้มีหลายประการ แต่ที่สำ�คัญที่เสนอไว้ที่นี้คือ
2.1 การเรียนรู้ไม่ได้เกิดขึ้นในโรงเรียนเท่านั้น แต่เป็นแบบของรังกิจกรรมซึ่งเชื่อมโยงกันใน 3
ระบบคือ
1) ห้องเรียนแห่งการเรียนรู้ (the learning classroom)
2) โรงเรียนแห่งการเรียนรู้ (the learning school) และ
3) ชุมชนแห่งการเรียนรู้ (the learning community)
ในระดับห้องเรียนเราจะเห็นภาพครูและนักเรียนเท่านั้น และมีผู้ปกครองเกี่ยวข้องด้วย (เซงกีและ
คณะ 2000: 13) ในระดับโรงเรียนจะเห็นผู้เกี่ยวข้องมากขึ้น เช่น ผู้บริหารโรงเรียน เขตพื้นที่การศึกษา ครู
อื่นๆ นักเรียนกลุ่มอื่นๆ (เซงกี และคณะ 2000: 15) ในระดับชุมชน เราจะเห็นความซับซ้อนมากขึ้น มีหน่วย
งานที่เกี่ยวข้องกับโรงเรียนมากขึ้น เช่น สื่อมวลชนในท้องถิ่น วัด โบสถ์ โรงพยาบาล สถานีตำ�รวจ ธุรกิจ
เอกชน (เซงกี และคณะ 2000: 17) ภาพทั้ง 3 ภาพนี้จะให้แนวคิดว่าระบบการเรียนรู้เป็นระบบที่ซับซ้อน มี
หน่วยงานที่เกี่ยวข้องสัมพันธ์กัน และมีบทบาทต่างกันและกันเป็นจำ�นวนมาก หากจะพัฒนาโรงเรียนให้เป็น
โรงเรียนแห่งการเรียนรู้ก็ต้องพัฒนาทั้ง 3 ระบบนี้ให้เชื่อมโยงสัมพันธ์กัน
วินัยทั้ง 5 ประการต้องพัฒนาให้เกิดขึ้นในทั้ง 3 ระดับคือ (1) ระดับห้องเรียน (2) ระดับโรงเรียน
และ (3) ระดับชุมชน ยกตัวอย่างเช่น วิสัยทัศน์ร่วมก็ต้องให้มีวิสัยทัศน์ร่วมกันในทั้งสามระดับนี้
2.2 แม่แบบระบบ (Systems achetyper) มีประโยชน์มากในการประยุกต์ใช้ในโรงเรียน โดยเฉพาะ
ในการสร้างความเปลี่ยนแปลง
ยกตัวอย่างเช่น แม่แบบระบบแบบซ่อมแซมที่ล้มเหลว (fixes that fail) แม่แบบประเภทนี้เกิด
จากวงจร 2 วง วงหนึ่งเป็นวงสมดุล อีกวงหนึ่งเป็นวงเสริมแรง (เซงกี และคณะ 2000: 92) เมื่อโรงเรียนเสีย
