Page 77 - ทฤษฎีและแนวปฏิบัติในการบริหารการศึกษา หน่วยที่ 2
P. 77
ทฤษฎีระบบ 2-67
วินัยทั้ง 5 ประการนี้มีความเชื่อมโยงกันโดยมีการคิดเชิงระบบเป็นหลักสำ�คัญ วินัยทั้ง 5 ประการ
มีดังนี้
(1) ความเป็นเลิศส่วนบุคคล (personal mastery)
(2) วิสัยทัศน์ร่วม (shared visions)
(3) รูปแบบมุมมอง (mental models)
(4) การเรียนรู้เป็นทีม (team learning)
(5) การคิดเชิงระบบ (systems thinking)
หากมองที่ระดับยอดของพีระมิดซึ่งเป็นระดับแก่นสาระก็จะเห็นว่า การเห็นองค์รวมและเห็นความ
เชื่อมโยงซึ่งกันและกัน เป็นองค์ความคิดสูงสุดของการคิดเชิงระบบ (systems thinking) องค์ความคิดนี้ก็
สัมพันธ์กับความเป็นสัดส่วนบุคคล (Personal Mastery) เพราะแก่นสาระของความเป็นเลิศส่วนบุคคลคือ
การบรรลุถึงซึ่งศักยภาพของความเป็นเลิศนั้น และเห็นความสัมพันธ์กับความเป็นเลิศนั้นเชื่อมโยงกับส่วน
อื่นขององค์การ การที่จะเห็นความเชื่อมโยงเหล่านี้ก็ต้องปรับเปลี่ยนมุมมอง (mental models) แก่นสาระ
ของรูปแบบโลกทัศน์ก็คือ การรักความจริงและมีโลกทัศน์ที่เปิดกว้างพร้อมรับความเปลี่ยนแปลง องค์กร
จะเปลี่ยนแปลงได้ก็ต้องอาศัยวิสัยทัศน์ร่วม (shared vision) เพราะถ้าขาดวิสัยทัศน์ร่วมต่างคนก็จะต่าง
หายไปคนละทิศละทาง องค์กรก็ไม่ขยับ แก่นสาระของวิสัยทัศน์ร่วมก็คือ การมีวัตถุประสงค์ร่วมกัน เมื่อ
มีวัตถุประสงค์ร่วมกันแล้วก็ต้องมีการทำ�งานร่วมกัน มีการเรียนรู้ร่วมกันแก่นสาระของการเรียนรู้ร่วมกัน
(Team Learning) ก็คือ ภูมิปัญญาหลอมรวม แก่นสาระของวินัย 5 ประการหลอมรวมเข้าด้วยกันบนยอด
พีระมิด 5 เหลี่ยม เป็นวินัย 5 ประการขององค์การการเรียนรู้
6. องค์การการเรยี นรู้ (learning organization)
ดังได้กล่าวมาแล้วข้างต้น เมื่อนำ�เอาวินัยทั้ง 5 ประการนี้มารวมกันเพื่อขับเคลื่อนองค์การก็จะได้
องค์การการเรียนรู้ วินัยทั้ง 5 ประการจึงเป็นวินัยแห่งการเรียนรู้ด้วย (learning disciplines)
วนิ ยั แตล่ ะขอ้ จะมโี ครงสรา้ ง 3 ระดบั คอื (1) ระดบั แกน่ สาระ (2) ระดบั หลกั การ และ (3) ระดบั ปฏบิ ตั ิ
หากจะเปรียบเทียบกับผู้ถือศีลก็คงจะไม่แตกต่างกัน ผู้ที่ถือศีลไม่ฆ่าสัตว์ก็ถือศีลใน 3 ระดับคือ ในระดับ
ปฏิบัติก็มีการละเว้น ไม่ฆ่าสัตว์โดยเคร่งครัด ในระดับหลักการก็ยึดมั่นในหลักแห่งการไม่เบียดเบียนซึ่งกัน
และกัน เคารพในสิทธิของการมีชีวิตแม้กระทั่งชีวิตของสัตว์เล็กๆ ในระดับแก่นสาระก็คือ ความสมานฉันท์
และสันติสุขอันเป็นจุดหมายปลายทางของมนุษยชาติ
สิ่งที่น่าสนใจอย่างหนึ่งขององค์การการเรียนรู้จึงอยู่ที่การท�ำ ความเข้าใจกับระดับโครงสร้างของวินัย
แต่ละข้อ และเชื่อมโยงกันทั้งข้างบนและข้างล่าง รวมทั้งเชื่อมโยงรอบพีระมิดทั้งห้าด้าน ความเข้าใจเช่นนี้จะ
นำ�ไปสู่การประยุกต์ใช้องค์ความรู้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
นกั ศกึ ษาและผูส้ นใจทฤษฎอี งคก์ ารการเรยี นรูไ้ มค่ วรพลาดทีจ่ ะอา่ นหนงั สอื ของเซงกเี รือ่ ง วนิ ยั ขอ้ ที่
ห้า: ศิลปะและแนวปฏิบัติขององค์การการเรียนรู้ (Peter M. Senge. (1990). The Fifth Discipline: The
Art and Practice of The Learning Organization. London: Random House.)
