Page 55 - การวิจัยการบริหารการศึกษา หน่วยที่ 1
P. 55
แนวคิดเกี่ยวกับการวิจัยการบริหารการศึกษา 1-45
4. ทฤษฎีองค์การ ทฤษฎีนี้มีความเก่าแก่มากนับจากทฤษฎีคลาสสิกจนถึงทฤษฎีองค์การ
สมัยปัจจุบัน ทฤษฎีองค์การแบบคลาสสิกมององค์การแบบตายตัว มีการแบ่งงาน แบ่งสายบังคับบัญชา และ
ก�ำ หนดจ�ำ นวนผูอ้ ยูใ่ ตบ้ งั คบั บญั ชาชดั เจน ตอ่ มาในยคุ นโี อคลาสสกิ กเ็ ริม่ เนน้ มนษุ ยสมั พนั ธ์ เหน็ ความส�ำ คญั
ขององค์การรูปนัย (informal organization) เช่น มองจำ�นวนผู้อยู่ใต้บังคับบัญชา (span of control) ก็ไม่
ได้กำ�หนดตายตัวว่ามีเท่านั้นเท่านี้ แต่ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่าง เช่น ความแตกต่างระหว่างบุคคล ประเภท
ของคน ประเภทของงาน เป็นต้น มาถึงยุคปัจจุบันมีทฤษฎีองค์การสมัยใหม่ ซึ่งผสมผสานแนวความคิด
หลายอย่างเข้าด้วยกัน กล่าวคือ มององค์การในรูปของระบบเน้นการวิเคราะห์และการทดสอบทาง
วิทยาศาสตร์ เช่น ในแง่ของระบบมองว่าองค์การประกอบด้วยส่วนต่าง ๆ ที่สำ�คัญ ได้แก่ 1) บุคคลแต่ละ
คน (individual) 2) กลุ่มรูปนัย (formal group) และ 3) กลุ่มอรูปนัย (informal group) กลุ่มอรูปนัยนี้
มีความสำ�คัญในการวิเคราะห์พฤติกรรมการบริหารการศึกษาของฮอลพินและครอฟท์เกี่ยวกับบรรยากาศ
ของโรงเรียน โดยผู้ศึกษาได้พัฒนาแบบสอบถามขึ้น (Organizational Climate Description Question-
naire — OCDQ) โดยมีข้อสอบถามเกี่ยวกับกลุ่มอรูปนัยด้วย เช่น คำ�ถามเกี่ยวกับขวัญและความสนิทสนม
การศึกษาของฮอลพินและครอฟท์ชี้ให้เห็นว่า ประเภทของสถานศึกษาต่างกันจะมีบรรยากาศ
แตกต่างกัน โดยบรรยากาศในสถานศึกษาอาจแบ่งได้เป็น 6 ประเภท ดังนี้ 1) เปิด (opened) 2) อิสระ (au-
tonomous) 3) ควบคุมตรวจตรา (controlled) 4) สนิทสนม (familiar) 5) บิดากับบุตร (paternal) และ
6) ปิด (closed) บรรยากาศทั้ง 6 ประเภทดังกล่าว ย่อมมีสาเหตุมาจากกิจกรรมในองค์การนั้นหรือกล่าวอีก
นัยหนึ่งก็คือ พฤติกรรมของคณาจารย์และพฤติกรรมของผู้บริหารซึ่งแบ่งออกเป็น 8 ประเภท ดังนี้
1) การไม่ประสาน (disengagement)
2) การกีดกัน (hindrance)
3) ขวัญ (esprit)
4) ความสนิทสนม (intimacy)
5) ความเหินห่าง (aloofness)
6) ความคำ�นึงเฉพาะงาน (production emphasis)
7) การกระตุ้น (thrust)
8) การมีดุลยพินิจ (consideration)
ตัวอย่างการวิจัยเกี่ยวทางการบริหารการศึกษา
ตัวอย่างงานวิจัยที่จะนำ�เสนอต่อไปนี้ได้สรุปมาจากบทความเรื่อง “ทฤษฎีและการวิจัยเกี่ยวกับการ
บริหารสถาบันครุศึกษา” โดยทองอินทร์ วงศ์โสธร (2522 อ้างถึงในวิจิตร ศรีสอ้าน และทองอินทร์ วงศ์โสธร.
2536: 34-38) ซึ่งผู้เขียนได้วิเคราะห์มาจากวิทยานิพนธ์ของนักศึกษาสาขาวิชาบริหารการศึกษา ในสถาบัน
ครุศึกษาแห่งหนึ่ง ซึ่งอาจเป็นข้อจำ�กัดทำ�ให้ไม่ครอบคลุมงานทั้งหมด ประกอบกับเนื้อหาของวิทยานิพนธ์
อาจจะไม่เป็นปัจจุบัน อย่างไรก็ตามจุดประสงค์ที่นำ�เสนอในครั้งนี้ก็เพื่อให้นักศึกษาได้มองเห็นความ
เชื่อมโยงระหว่างทฤษฎีกับการวิจัยที่มุ่งวิเคราะห์พฤติกรรมบริหารของสถาบันหรือหัวหน้าสถาบัน โดยตั้ง
ประเด็นคำ�ถามสำ�หรับการวิเคราะห์ 2 ประเด็น ดังนี้
