Page 37 - ศิลปะกับสังคมไทย

ดนตรกี บั สังคมไทย 9-27

เรอ่ื งที่ 9.3.3
ดนตรีพนื้ บา้ นภาคตะวันออกเฉียงเหนอื

ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื หรอื ภาคอสี านมดี นตรพี น้ื บา้ นทห่ี ลากหลาย และดนตรยี งั เปน็ สว่ นหนง่ึ
ในวถิ ชี วี ติ ของชาวบา้ นเชน่ เดยี วกบั ภาคอนื่ ๆ ดนตรพี น้ื บา้ นอสี านมจี งั หวะทค่ี อ่ นขา้ งเรว็ มคี วามสนกุ สนาน
ครึกครนื้ และเรา้ ใจ ซ่งึ สอดคลอ้ งกับคนพ้ืนถิน่ ทมี่ ีลกั ษณะวิถีชวี ิตที่ตอ้ งแข่งขันกบั ธรรมชาตแิ ละเป็นคนทม่ี ี
อารมณช์ อบความสนุกสนาน โดยดนตรีทเ่ี ปน็ ศิลปะพื้นบา้ นในภาคอีสานมี 2 ลกั ษณะ คอื ดนตรีพื้นบา้ น
แบบไทยลาว และดนตรพี นื้ บา้ นแบบไทยเขมร ดงั ตอ่ ไปน้ี (http://student.nu.ac.th/thaimusicclub/esan.
htm)

1. ดนตรกี ลมุ่ อสี านเหนอื เปน็ วฒั นธรรมดนตรที อ่ี ยบู่ รเิ วณทร่ี าบสงู มภี เู ขาทางดา้ นใตแ้ ละทางดา้ น
ตะวันตกไปจรดกับล�ำน�้ำโขงตอนเหนือ และทางตะวันออกทางเทือกเขาภูพาน เรียกบริเวณนี้ว่า แอ่ง
สกลนคร ไดแ้ ก่ บรเิ วณจังหวัดกาฬสินธุ์ ขอนแกน่ ชัยภมู ิ นครพนม หนองคาย อดุ รธานี มหาสารคาม
รอ้ ยเอ็ด เลย มุกดาหาร ยโสธร และอบุ ลราชธานี

2. ดนตรกี ลมุ่ อสี านใต้ เปน็ ทร่ี าบตอนใตเ้ รยี กวา่ แอง่ โคราช ไดแ้ ก่ บรเิ วณจงั หวดั สรุ นิ ทร์ บรุ รี มั ย์
และศรสี ะเกษ วฒั นธรรมกลมุ่ อสี านใต้มีการสบื ทอดวัฒนธรรม แบง่ ออกเปน็ กลุม่ ได้ 2 กลุ่มใหญค่ อื

2.1 กลุม่ ทีส่ บื ทอดมาจากเขมร-สว่ ย ไดแ้ ก่ กลุ่มชนส่วนใหญ่ทอ่ี ยูใ่ นจงั หวดั สุรนิ ทร์ บุรรี ัมย์
และศรสี ะเกษ

2.2 กลมุ่ วฒั นธรรมโคราช ไดแ้ ก่ กลมุ่ ชนสว่ นใหญท่ อี่ าศยั อยใู่ นจงั หวดั นครราชสมี าและบาง
ส่วนในบรุ ีรัมย์

ดงั นนั้ จะเหน็ ไดว้ า่ ดนิ แดนบรเิ วณภาคอสี านเปน็ ดนิ แดนทม่ี ผี คู้ นอาศยั อยอู่ ยา่ งหลากหลายเชอื้ ชาติ
และในแตล่ ะเชอื้ ชาตจิ ะมศี ลิ ปะทางดา้ นดนตรที แ่ี ตกตา่ งกนั ออกไป ซงึ่ ดนตรเี หลา่ นเ้ี กดิ จากการผสมระหวา่ ง
เครือ่ งดนตรที ม่ี ีทัง้ ดีด สี ตี เปา่

เครอื่ งดดี เครอ่ื งดนตรปี ระเภทนขี้ องภาคอสี านทส่ี ำ� คญั คอื พณิ เปน็ เครอื่ งดนตรที ท่ี ำ� ใหเ้ กดิ เสยี ง
ด้วยการดีดมีลักษณะคล้ายกับซึงของภาคเหนือ แตกต่างกันที่การประดับตกแต่งปลายสุดเป็นลวดลายที่
สวยงามเช่น หัวพญานาค กล่องเสียงกลวงเจาะรูใหเ้ กิดเสยี งก้องดัง มลี กู บดิ เอาไวผ้ ูกสายเรง่ เสยี ง

เครอื่ งสี เครือ่ งดนตรปี ระเภทนี้ของภาคอสี านทีส่ �ำคญั ได้แก่
- ซอกระดองเต่า ซอชนิดน้ีนิยมเล่นในอีสานใต้ กระบอกเสียงของซอท�ำจากกระดองเต่า

โดยการตัดส่วนดา้ นหนา้ ออกขงึ ดว้ ยหนงั งหู รอื ไม้แผ่นบางๆ นิยมเลน่ ในวงกันตรมึ ของอีสานใต้
- ซอบั้งหรือซอผู้ไทย ท�ำจากปล้องไม้ไผ่ เจาะรูใส่ลูกบิดขึงสายลวด สามารถบรรเลงร่วม

กับแคนและป่ี
- ซอกระปอ๋ งหรอื ซอปปี ซอชนดิ นใ้ี ชก้ ระปอ๋ งหรอื ปปี มาทำ� เปน็ กระบอกซอหรอื กลอ่ งเสยี ง

มดี ้ามคนั ชกั และสายเปน็ สายลวด นยิ มบรรเลงในจงั หวัดต่างๆ แถบภาคอีสาน